|
|
 |
|
 |
|
JANJA-ETNOLOSKA MONOGRAFIJA
UVOD
Naselje Janja se nalazi u donjem Podrinju.S obzirom da je ovo naselje,a i cijelo Podrinje,sa etnoloskog stanovista neispitano i neodredjeno u etnoloskoj literaturi,muzej istocne Bosne,uz sufinancijsku pomoc Republicke zajednice za naucni rad BiH,preuzeo je etnoloska istrazivanja u ovom podrucju. Istrazivanja su obavljena u vremenu od 1976-1978.godine u okviru rada na naucnoistrazivackom projektu Istrazivanja praistorijskih kultura u periodu nastanka i razvoja upotrebe metala na podrucju donjeg Podrinja i dijela Semberije i istrazivanja narodnog zivota i obicaja donjeg Podrinja . Ispitivano podrucje obuhvata dio Podrinja,i to od naselja Janje na sjeveru do usca rijeke Tavne na jugu,a na zapadu se granici sa istocnim i
sjeveroistocnim dijelovima majevicke podgorine.Od Drine ka zapadu,u geomorfoloskom pogledu,zemljiste se terasasto uzdize do nadmorske visine od oko 106 do 170 metara. Istrazivanja narodnog zivota i obicaja u donjem Podrinju obavili su Radmila Kajmakovic,savjetnik Zemaljskog muzeja i Salih Kulenovic,kustos etnolog u Muzeju istocne Bosne u Tuzli. Autor ovog rada,osim Janje,obradio je jos i materijalnu kulturu ispitivanog podrucja,a prikupio je i obradio podatke o nekim tradicionalnim bijeljinskim zanatima,koji su u naglom opadanju,na cije su proizvode bili upuceni i stanovnici Janje i okoline,koja uglavnom gravitira Bijeljini. Kako je navedena materija dosta obimna,u ovom broju publikacije objavljuju se samo podaci o Janji kao najvecem naselju u ispitivanom podrucju. Prilikom terenskih istrazivanja upoznali smo divne ljude i vrsne kazivace,te im se ovom prilikom zahvaljujemo. Prilikom terenskih etnoloskih istrazivanja narocito su nam pomogli:Pasaga Hadziimamovic,Zdravko Markovic,Musto Dervisevic,Ahmet Sekic,Trnavac Nuko,Adem Alihodzic,Aljo Jasarevic,Sukilovic Ramo i Ibrahim,Hurembegovic Ismet,Huremovic Meho,Beganovic Saban,Huremovic Mehmed,Gradascevic Muharem,Gusalic Ibrahim,Musevic Dzafo,Stankovic Vida,Jovic Jefa,svi iz Janje,Nurkic Hasan,sekretar Sekretarijata za privredu i finansije SO-e Bijeljina,Dimitrije Colakovic,direktor Muzeja Semberije,i jos mnogi drugi.
Geografski polozaj i fizicko-geografske odlike
Janja se nalazi juzno od Bijeljine na udaljenosti od 11 km.Smjestena je na ravnicarskom zemljistu s obje strane istoimene rijeke,i to 2 km uzvodno od njenog usca u Drinu.Kroz Janju prolazi putna saobracajnica koja die pravcem sjever-jug i povezuje Bijeljinu sa Zvornikom.Ta saobracajnica je ranije modernizovana od Bijeljine do Janje u duzini od oko 11 km,a u toku 1975.i 1976.godine modernizovan je dio puta u od 14 km od Janje na jug do Glavicica. Prosjecna nadmorska visina Janje je 105,5 m.Ovde je zastupljena posavska varijanta umjereno kontinentalne klime. U hidrografskom pogledu posebno treba istaci da se u vrijeme visokih vodostaja rijeke Janja i Drina izliju,te plave naselje i poljoprivredno zemljiste.Prema saopstenju kazivaca,bilo je dosta poplava,ali jedna od najvecih bila je novembra 1896.godine.Tada je visina vode u juznom dijelu iznosila oko 2 m.Veca poplava zadesila je Janju i decembra 1968 godine,kada je visina vode,takodje u juznom dijelu naselja,bila oko 80 cm. Drina je svojim cestim pomjeranjem korita odnijela dosta zemljista,a samim tim i nanijela veliku materijalnu stetu.Prema raspolozivim podacima u periodu od 1947.do 1956.godine Drina je odnijela 64 ha veoma kvalitetne oranice,a od 1957.do 1979.godine odneseno je 367 ha.
Najnoviji podaci nam govore da je do sada poruseno oko 600 ha oranicnih povrsina.Ti podaci govore da se eroziona moc Drine naglo povecala od 1957.godine,a ovome je svakako,pored geografskih,doprinio I antropogeografski factor,jer je podizanjem vjestacke akumulacije "HE Zvornik" stvorena mogucnost veceg osciliranja vodostaja.
Postanak,teritorijalni razvoj i tip naselja
O najstarijim tragovima zivota na podrucju Janje jos uvijek nema pouzdanih podataka iako su vrsena arheoloska rekognosticiranja.Postoje izvjesni lokaliteti sa karakteristicnim nazivima,kao sto su npr.,Lugovi,Luzista;Crkviste;Pacic,Kucerine I Madzar Brod.Dosadasnji slucajni nalazi na Pacicu ukazuju na rimske lokalitete.Nepostojanje lokaliteta koji bi nam odredjenije govorio o najstarijim tragovima zivota na ovom podrucju treba takodje dovesti u vezu sa cestim poplavama.
Legende o postanku imena ovog naselja uglavnom su vezane za migraciju muslimanskog stanovnistva iz Srbije u sjeveroistocnu Bosnu izmedju 1788-1862.godine.Neki kazivaci su nam ispricali kako su njihovi preci u vrijeme te seobe zastali u selu Modranu,koje se nalazi 6 km zapadno od Janje,namjeravajuci da se tu stalno nastane.Tu se,cuvajuci stoku,zadesila neka starija zena koja se zvala Janja,te ih posavjetovala da se nastane oko rijeke posto ovo mjesto nije najpogodnije za njih s obzirom da su oni muslimani I da mnogo upotrebljavaju vodu(zbog ritualnog pranja-moja prim.) Oni poslusase savjet ove zene;nastanise se oko rijeke,a naselje prozvase Janjom.Drugi kazivaci ispricali su nam ovu istu pricu,ali umjesto sela Modrana pominjali selo Kojcinovac.Postoji I jedna druga legenda koja se odnosi na starost Janje.U vezi s tim stari kazivaci rekli su nam da je Janja kao naselje starija od Bijeljine.Prema ovoj legendi,podrucje Janje je bilo veoma bogato visokom sumom koja se protezala sve do Bijeljine.Iduci prema Bijeljini,a da ne bi zalutali,skidali su ljudi koru sa drveca,bjelili su drva,te otuda potice naziv Bijeljina.
U strucnoj literature postoje veoma oskudni podaci o starosti Janje. Tako npr.,u Narodnoj enciklopediji stoji da je ovo mjesto u Bosni na lijevoj obali Drine,da ima 3.945 stanovnika I da se prvi put spominje kao trgovacko mjesto s pocetka 18.vijeka. Hazim Sabanovic navodi da je bijeljinski kadiluk osnovan nesto prije 1634.godine I da je Janja vece naselje na teritoriji ovog kadiluka.Sabanovic takodje navodi da je od 1716.do 1730.godine Bijeljina I citav kraj juzno od Save pripadao Austriji. Ovi podaci govore nam da se Janja kao naselje veoma kasno pojavljuje.To ne znaci da Janja kao naselje nije I ranije egzistirala,ali o tome nema sasvim pouzdanih podataka. I na kraju mozda je interesantno pomenuti I A.Olesnickog,koji je u svom radu Jos o licnosti Djerdjelez Alije navodi turskog ljetopisca Peceviju(Ibrahimbega Alajbegovica potomka starih bosanskih alajbega-rodj.1574,a umro 1650).Pecevija je,kako navodi A.Olesnicki u svome Tarih-I Pecevi pisuci o tome kako je brdo Gerz-Eljaz u Budimu dobilo svoj naziv naveo:Gerz Eljaz….bio je,kako pripovjedaju,junak I idjit u kasabi Janji:Prema ovome izvoru,naselje Janja postojalo je,dakle,I u prvoj polovini 17,a mozda I drugoj polovini 16.vijeka.Danas Janja obuhvata povrsinu od 4.222 ha.
Pretpostavljamo da su prvi poceci ovog naselja vezani za prelaz preko rijeke Janje,a to je sa lijeve I desne strane,gdje se danas nalazi most,jer se to mjesto I danas naziva Janjin Brod.S lijeve strane rijeke je Atik-dzamija koja je,po saopstenju mjestana,najstariji objekat.Istina danas nam ta dzamija ne ostavlja takav utisak sa obzirom da je u toku svog postojanja nekoliko puta obnavljana I prosirivana.Stariji mjestani saopstili su nam da je ova dzamija bila gradjena u japiju,s drvenim skeletom ispunjenim cerpicem.
Zidovi su joj debeli oko 60 cm,imala je drvene posjeke,a i munara je bila od drveta. Danasnja mahala Sarampov,koja se nalazi sa live strane rijeke Janje,takodje po svom nazivu ukazuje na staro jezgro.Sarampov se nalazi na meandru rijeke pa je,zbog povoljnog polozaja,za vrijeme turske uprave bio zemljana utvrda. Prema H.Kresevljakovicu,ovakva utvrda bila je i u Bijeljini i u Janji,a 1938.godine oba ova sarampova imala su dva carka-topa i jedan cakalos top sa nesto municije. Da li je za vrijeme okupacije pod Austrijom sarampov sluzio za vojne potrebe,nije nam poznato,ali je sasvim sigurno da je Janja bila od posebnog ekonomskog,a i vojnog znacaja.Naime imajuci u vidu osiguranje vojnog polozaja i produzenje operacija u novopazarskom sandzaku,vojvoda od Würtemberga je predlozio ministarstvu rata kompletan program izgradnje saobracajnica od posebnog ekonomskog i vojnog znacaja,cija izgradnja je trebala odmah da pocne.On je trazio i osposobljavanje postojecih glavnih trgovackih cesta,a izmedju ostalih i liniju Samac-Brcko-Bijeljina-Janja-Zvornik. Od starog jezgra,koje smo,pretpostavljamo,dobro odredili,naselje se sirilo na sve strane,a najvise zapadno i jugozapadno od puta Bijeljina-Zvornik.Istocno od ove saobracajnice naselje se sirilo u manjem obimu zbog meandriranja rijeke Drine. Dijelovi naselja Janje nazivaju se mahalama.Ovakva podjela odrzala se sve do danas iako je citavo naselje u novije vrijeme podijeljeno na cetiri kvarta.Ovde postoje sledece mahale:Sarampov,Srpska varos,Brzava,Sekic mahala,Ciganluk,Madzic mahala,Durgutovic mahala,Dzafic mahala,Smajic mahala,Polutine i Dugo polje. Danas je glavna i najduza Ulica marsala Tita.Pruza se uglavnom,pravcem sjever-jug u duzini od oko 4 km i asfaltirana je. Na ovu ulicu nadovezuju se sporedne,koje povezuju mahale,a od ovih odvajaju se manji i dosta uski sokaci,koji cesto imaju slijepi zavrsetak.
U glavnoj ulici kuce su dosta zbijene,a vecinom su gradjene na sprat.U ovoj ulici smjestene su prodavnice,pijaca,vecina zanatskih radionica,sluzba PTT,mjesni ured,Stanica milicije,ugostiteljski objekti,bioskop,Dom kulture,Osnovna skola,ambulanta sa apotekom,istureno odjeljenje Privredne banke Sarajevoi dr.Lociranje ovih objekata u ovoj ulici uslijedilo je zbog toga sto je ovo dio saobracajnice koja povezuje Bijeljinu sa Zvornikom. U vezi sa ovim mogli bi smo zakljuciti da ovaj dio Janje pripada drumskom tipu naselja. Ostale dijelove naselja moci cemo bolje prikazati kada bude rijec o narodnoj arhitekturi
Stanovnistvo
Prema podacima o popisu stanovnistva u 1971.godini,Janja je imala 7.945 stanovnika,odnosno 1.740 domacinstava. Prema procjeni,broj stanovnika Janje u 1977.godini iznosio je 8.600.
Prema popisu od 1971.godine nacionalna struktura je sledeca:
- Muslimani 7.495
- Srbi 320
- Hrvati 10
- Crnogorci 9
- Makedonci 4
- Slovenci 1
- Albanci 16
- Ostali 90
Gustina stanovnistva iznosi 993 na 1km kvadratni;odnosno 217 domacinstava na 1 km kvadratni.
Veoma slozen dio posla prilikom istrazivanja predstavljalo je ispitivanje porijekla,stanovnistva po dijelovima naselja-mahala,sto je pricinjavalo veliku teskocu,jer je u svakoj mahali trebalo pronaci dva do tri vrsna kazivaca. Gdje nismo uspjeli naci takve kazivace,mahala je I slabije obradjena.Pored toga vrsili smo I anketiranje,ali nam anketa nije pruzila odgovarajuce rezultate. Kod vecine stanovnistva u Janji se odrzala tradicija da su porijeklom iz iz Srbije I da su se ovde naselili za vrijeme turske uprave izmedju 1788-1862.godine. Primjetili smo da kod stanovnistva srednje generacije nastaje proces gubljenja tradicije o porijeklu,pa u vezi sa tim dolazi i do uopstavanja.Tako naprimjer,mogli smo cuti:Sve je ovo doseljeno iz Srbije,iako ima I drugih pojedinacnih migratornih kretanja iz podmajevickih naselja, Gradacca, Bijeljine, Hercegovine I dr. Promjene prezimena su takodje prisutne kod stanovnistva Janje.Obicno su prilikom doseljavanja dobijali prezime po mjestu iz koga su se doselili,ili I po imenu doseljenog pretka,dok je staro rodovsko prezime iz matice zaboravljeno.Utvrdili smo takodje da I danas ima porodica sa dva,pa I tri prezimena. Ima dosta slucajeva da se mlada udovica preuda,te da djeci iz prvog braka dade prezime svog drugog muza.Promjene prezimena su prisutne I u Semberiji sto je utvrdila R.Kajmakovic.
U daljem izlaganju prezentiracemo porijeklo porodica nastanjenih po mahalama,kao I broj kuca za vrijeme austrougarske okupacije,u periodu izmjedju dva svjetska rata I danasnje stanje,naravno podatke do kojih je bilo moguce doci.
Smajic mahala
U ovoj mahali zive sledece porodice:Hrustanbegovici koji su porijeklom iz sela Jarebice(Srbija),Saracevici iz Crne Bare(Srbija);Godusevici iz Begove Ljesnice(Srbija),a neki tvrde da su iz Godusa(Zvornik),Hadziresici iz Uzica;Jusufovici su iz Atmacica,a doselili su se ovde oko 1900.godine,Cehajici su iz Sapca,Djezici iz Valjeva,a dalje porijeklo im je iz Sofije,Prepici iz Ralje(Srbija),Rancevici su iz Nocaja kod Male Mitrovice,Krivici I Klebici iz Loznice,Salkici su od Sapca,Terzici iz Uzica. Musemici su iz Ljesnice a ranije su se prezivali Besarovici,a po sestri Musemi dobili su danasnje prezime. Porodica Alihodzic je brojna u ovoj mahali.Za vrijeme austrougarske okupacije bilo ih je tri kuce,a danas ih ima oko 40 kuca.Porijeklom su iz Ljesnice(Srbija).Prema saopstenju Adema Alihodzica,rodjenog 1899.godine,u Janju se naselio njegov djed.Adem nam je ispricao kako I sada kod Ljesnice postoji Alihodzica bunar,koji je zadrzao isti naziv. Jedna porodica Alihodzica je u austrougarskom periodu odselila u Tursku. Huremovici su porijeklom iz Prnjavora(Srbija);Sukilovici iz Ljesnice (Srbija),a Smajici su porijeklom iz Sapca. Porodica Nevesinjac porijeklom je iz Nevesinja.
Redzici su se doselili prije 50 godina iz Janjara. Adanalici su se u ovu mahalu doselili iz mahale Dugo polje, a ranije porijeklo im je iz Ljesnice.
Korajcevici su porijeklom iz Koraja a ovde su se naselili oko 1765.godine.Ranije su se prezivali Pilac.
Huskici su iz Ljesnice.Beganovici su se oko 1918.godine doselili iz Ljesnice. Imamovici su porijeklom iz Bijeljine,otac im je ovde dosao prije drugog svjetskog rata(zenidbeni razlozi). Balvanovici su ovdje jos od prije drugog svjetskog rata,jedan domacin ove porodice doselio se iz Dugog polja,a takodje su u pitanju bili zenidbeni razlozi. Korajkici su se doselili za vrijeme austrougarske okupacije iz Janjara.
Kladnjaci su vjerovatno porijeklom iz Kladnja. Osim navedenih porodica ovdje zive jos i:Serifovici,Pobrklici,Mujkanovici I Aganovici.
Polutine
Danas u ovoj mahali zivi dosta porodica I uspjeli smo dobiti bar neku informaciju o prijeklu mnogih.Najvise podataka o porodicama u ovoj mahali dobili smo od Gradascevic Muharema,rodjenog 1894.godine,I Camic Omera,rodjenog 1902.godine.Takodje smo neke podatke dobili I od drugih kazivaca,a I anketom.
Gradascevici su se ovdje doselili u turskom periodu , a porijeklom su iz sela Mionice,kod Gradacca.Prvobitno su se prezivali Huskici, a po dolasku u Janju dobili su danasnje prezime.Prema saopstenju pomenutog kazivaca,ovdje se doselio jegov djed, a odlucio se da ovdje kupi imetak posto je bio u prolazu kroz Janju kad se vracao sa hadza,tem u se ovo mjesto dopalo.I danas ova porodica ima rodjaka u okolini Gradacca,te sa njima odrzavaju rodbinske veze. Camici su od Rozaja(Sandzak).Prije 96 godina su se doselili u Bijeljinu a zatim presli u Janju. Herici su iz sela Hera kod Osjecine(Srbija).Neki tvrde da je ova porodica iz Ljesnice.
Sofici su porijeklom iz Sofije.Vjerovatno se ova porodica naselila u Srbiju pa onda u Janju sa ostalim porodicama. Potokovici su iz sela Potocana,ovdje su doselili oko 1804. godine. Kasici su porijeklom iz Srbije.I danas postoji selo u Srbiji sa ovakvim imenom I nalazi se nasuprot Drinjace. Hasifici su porijeklom iz Loznice.
Bacevci su iz Srbije a u srodstvu su sa istoimenom porodicom nastanjenom u Smajic mahali.
Djezici su se ovdje doselili poslije drugog svjetskog rata iz Smajic mahale. Dardaganovici su se doselili iz Dardagana(podrucje Zvornika).Danas ovdje ima samo jedna kuca. Grabici su porijeklom iz sela Grabovica(Srbija). Porodica Rovasanin se ovdje doselila prije 100 godina iz okoline Srebrenika.
Godusevici su se doselili iz Smajic mahale poslije drugog svjetskog rata. Musici su porijeklom iz Srbije.Prica se kako je njihov djed ,kad je dosao u Janju donio samo dvije ponjave na stapu. Nasufovici su se doselili iz Kolasina. Krivici su iz Gornjeg Sepka,a ovdje su od 1878.godine.Iz istog naselja su I Ahmetovici,oni su ovdje od 1921.godine(zenidbeni razlozi). Bubici su iz Atmacica,a ovdje su se doselili prije drugog svjetskog rata.
Ibrahimovici su najvjerovatnije iz Rovasa(Zvornik).U srodstvu su sa porodicom Rovasanin.
Mujkanovici su se preselili iz Smajic mahale prije cetiri godine. Mesanovici,zvani Talovici,prvobitno su iz Sapca dosli u Bijeljinu a onda u Janju. Kladusici su se doselili iz Teocaka prije drugog svjetskog rata.
Jasarevici su dosli iz mahale Sarampov poslije drugog svjetskog rata. Turkovici su se poslije drugog svjetskog rata doselili iz Vlasenice. Osmanagici su iz Madzic mahale,a ovdje su doselili poslije drugog svjetskog rata(zenidbeni razlozi). Isti razlozi motivisali su porodicu Hukic da se ovdje naseli,inace je iz mahale Sarampova. Dedici su porijeklom iz Beograda. Terzici I Sukilovici su se nedavno ovdje nastanili,a dosli su iz Smajic mahale. Hajdarevici su se doselili iz Kalimanovica(Sokolac),a Berbici su se prije desetak godina doselili iz mahale Sarampov. Nazibegovici su se doselili prije sedam-osam godina iz Bijeljine.
Ovdje zive jos I Hamzici,Seljpici,Muhici ,Hrustanbegovici I Mulacevici. U ovoj mahali su zivjele I neke porodice kojih danas vise nema,"zamrle su",kao,na primjer,Bradarici,Smajdarevici,Sevlici,Darkici(doselili su se ovdje za vrijeme austrougarske okupacije iz okoline Kuslata),Dorici(prije drugog svjetskog rata bila jedna kuca,a doselili su se iz Seone). Djurdjevici I Meskovici su se prije drugog svjetskog rata odselili u Tursku.
Varos
U ovoj mahali uglavnom su nastanjene srpske porodice.Ovdje je bilo I jevrejskih porodica,koje su nestale u toku drugog svjetskog rata. Podaci o porodicama u Varosi prikupljeni su uglavnom od Markovic Zdravka,rodjenog 1903.godine I Grbic Jefe,rodjene 1902.godine. Za porodicu Spasojevic(Tripunjdan)doznali smo da se ovde doselila iz Sarajeva za vrijeme austrougarske uprave.Ova porodica je imala 13 clanova:devet kceri I dva sina.Kasnije kad su djeca odrasla,zadesila ih je teska tragedija I svi su pomrli od tuberkuloze,osim jedne kcerke,tako da je ova porodica danas zamrla. Lazici su porijeklom iz Hercegovine(Guzina),pa su po mjestu odakle su,imali nadimak Guzinovici.Danas ih nema u Janji,a nekada je to bila najjaca srpska porodica. Stjepanovici(Mratinjdan)su se doselili iz Gabele,pa ih zovu I Gabelici. Porodice Vasici I Zarici takodje su porijeklom iz Hercegovine. Petrovici su porijeklom iz Crne Gore.Prezivali su se Miskovici,a onda sup o Petru,koji se ovde doselio,dobili danasnje prezime.
Sekanici(Nikoljdan)su prema saopstenju kazivaca,starosjedioci.Danas ih je ovdje samo jedna kuca,a ostali su odselili u Zvornik I Bijeljinu. Grbici(Djurdjevdan)su stara porodica.Bili su pekari.Nekad ih je bilo dvije kuce a danas samo jedna. Kostici(Mratinjdan) su doseljenici,samo nismo mogli utvrditi odakle su I otkada su ovdje.Danas ih nema, porodica je zamrla.Bili su u srodstvu sa Stjepanovicima. Markovici(Jovanjdan) su se doselili u Janju prije 90 godina iz obliznjeg sela Cengica. Bavili su se opancarskim zanatom.
Lukici(Jovanjdan) su doseljenici negdje iz blize okoline Janje. Danas ih vise nema.
Todici(Avramije)su se ovdje doselili jos u vrijeme austrougarske uprave,ali nismo utvrdili odakle.
Predak porodice Stankovica doselio se za vrijeme austrougarske uprave.Bio je testar,cestar, a sinovi su mu bili trgovci. Perkovici su se u istom vremenu doselili iz obliznjeg Glogovca.Danas ih nema u Janji.
Tadici(Jovanjdan)takodje su iz neposredne blizine Janje,a ovde su jos od austrougarske okupacije.
Jekici(Mratinjdan)su u srodstvu sa Stjepanovicima I Kosticima.Ova porodica je zamrlaprije 50-tak god.
Zivkovici su takodje zamrli a porijeklom su iz Lokanja.Isto su zamrli I Tomici a nekada su se bavili opancarskim zanatom. Stojanovici(Mala Gospojina) I Micici(Nikoljdan) su se gotovo svi raselili.
Davidovici(Djurdjevdan)su se ovdje doselili za vrijeme austrougarske uprave.Bili su pekari.
Djukici(Stjepanjdan) su se doselili poslije drugog svjetskog rata iz Bogutova sela(Ugljevik).
Sundrakovici(Arandjelovdan)su ovdje jos od austrougarske okupacije, a u to vrijeme predak ove porodice koji se zvao Tomo bio je kafedzija. Porodica Koncar(Stjepanjdan)doselila se iz Like za vrijeme austrougarske okupacije.Doseljeni predak bio je zandar. O Mihaljevicima(Nikoljdan) nismo mogli doznati odakle su,ali je po saopstenju kazivaca ovo stara porodica. Dizdarevici(Arandjelovdan) ovdje su jos od vremena austrougarske okupacije,ali nismo uspjeli doznati odakle su. Ruzici(Djurdjevdan)bili su terzije,a porijeklom su negdje iz podmajevickih sela,a danas ih nema vise. Od srpskih porodica koje su bile nastanjene u ovoj mahali a dans ih nema navescemo jos I ove:Todorovici(Jovanjdan),Mitrovici koji su bili terzije,Tomici I Jovicici(Jovanjdan),Tanackovici(Jovanjdan);Jevtici;Popovici,Bukovcanin koji su se doselili iz Tavne,I Jokici(Arandjelovdan). Sojici(Jovanjdan) su se doselili prije drugog svjetskog rata iz Kojcinovca a Radosavljevici(Lucindan)iz Obadice. Poslije drugog svjetskog rata ovdje su se doselili Radovanovici iz Batra I Stevanovic(Lucindan)iz Obadice. Od hrvatskih porodica prije drugog svjetskog rata u ovoj mahali bila je porodica Mekic(bio opancar) I porodica Petrovic(doseli se iz Hrtkovaca 1925.godine a starjesina ove porodice bio je zandar). Kako je vec receno,ovdje su bile nastanjene I neke jevrejske porodice I to:Zukman,Papo I Schwarzberger. U varosi postoji I pravoslavna crkva,koja je izgradjena u vrijeme austrougarske okupacije.Srpsko stanovnistvo se kopa u selu Kojcinovcu,a postoji I novije groblje,koje se nalazi u neposrednoj blizini Janje.
Dugo Polje
Danas u ovoj mahali zivi dosta porodica koje su se doselile ranije iz raznih krajeva Bosne I Crne Gore, a evidentirali smo I najnovija doseljavanja sa sireg podrucja Srebrenice. Pred kraj turske uprave ovdje su se doselili Gusalici iz Kolasina. Musevici(takodjer iz Kolasina)prvo su se naselili u Bijeljinu pa onda ovamo.
Mulasalihovici su iz Crne Gore I rodjaci su sa Musevicima. Jasenci su iz Pljevalja. Sulejmanovici su iz Sandzaka. Musici iz Gracanice. Kremici iz Cazina. Pobudjanovici iz Pobudja a Likici su po kazivanju iz Like.
Golotici su se za vrijeme austrougarske uprave doselili iz Trsica(kod Kozluka),a Focaci iz okoline Foce.
Porodice o cijem porijeklu nismo nista pouzdanije mogli saznati jesu :Trnavcevici, Numanovici, Karici, Krilasevici, Celahmetovici, Prepici, Joldusici, Slamljakovici, Gazdici, Lugonjici, Cancarevici, Sehinkusevici, Veslici I Kukuljcevici. Iz drugih mahala ovdje su se naselili Bukvici iz Gornje mahale,Adanalici iz Prepelica,Muharemovici iz Panjeva, Alihodzici iz Smajic mahale,Hukici iz Sarampova,Horici iz Gornje mahale I Dervisevici iz Sora. Poslije drugog svjetskog rata u ovu mahalu su se doselili Suljici iz Teocaka,Durakovici iz okoline Vlasenice, a iz okoline Srebrenice doselili su se: Salihovici, Ibrahimovici, Osmanovici, Harbas, Mujici, Bektici, Krdzici, Hajdarevici, Tolakovici, Ramici, Kandzetovici, Ahmetovici,Burici,Mehici,Mehanovici I Beganovici.
Sarampov
Ova mahala dobila je ime po zemljanom utvrdjenju,sarampovu,o kome je vec bilo rijeci.Prema teritoriji ovo je mala mahala,ali je pogustoci jedna od najnaseljenijih u Janji. O porodicama koje su nastanjene u ovoj mahali doznali smo da su: Gutici porijeklom iz Konje(Turska), a da su ovdje od pocetka 19.vijeka.Predak im je bio oficir u turskoj vojsci I poginuo je negdje kod Zvornika. Merici su iz Ljesnice I ovdje su od 1805.godine.
Bacevci su iz Bacevaca(Srbija). Mulasalihovici su iz Carigrada,predak im se ovdje doselio 1723.godine kao vjerski sluzbenik. Huremovici su iz Prnjavora(Srbija)
Hadzici iz Budima,prvo su se doselili u Srbiju a onda u vrijeme migracija muslimanskog stanovnistva iz Srbije dosli u Janju. Hurembegovici su iz Adane(Turska):Predak im je za vrijeme turske uprave bio komandant mjesta. Adanalici su daljim porijeklom iz Turske ali su se ovde doselili iz Ljesnice(Srbija).
Porodica Zvornicanin doselila se oko 1870.godine iz Zvornika. Porodica Bijeljinac je porijeklom iz Bijeljine i ovde je od austrougarske uprave. Spahici,zvani Borogovci su iz Rahica a doselili su se oko 1903. godine.
Iz drugih mahala ovdje su nastanjeni Gruhonjici,Ramici i Sejranici. Prije drugog svjetskog rata ovdje su se doselili Bilalici iz Bilalica(podrucje Teocaka). Okanovici iz Snagova kod Zvornika.
U Sarampovu zive jos i ove porodice:Jasarevici,Sinanovici,Maslici,Aganovici,Turkusevici,Korajanac,Havalici,Sinici, Sejdici,Berbici,Sabanovici,Trnavac i Camdzici. O porijeklu ovih porodica nismo mogli nista saznati.
Delic Mahala
U ovu mahalau,koju jos nazivaju I Gornja mahala,saznali smo,za vrijeme turske okupacije doselili su se:
Hasicevici iz Kladnja Bogaljevici iz Krupnja,ali su prvo dosli u Janjare pa kasnije u Janju. Crnogorci iz Crne Gore. Karjasevici iz Janjara u periodu izmedju 1800.do 1811.godine. Zakomci iz Crne Gore u periodu 1750.do 1760.godine. Alibegovici iz Travnika. Zulici iz Tuzle. Buldici,zvani Budimlici iz Budima. Junuzovici iz Loznice
Salkici vjerovatno iz Loznice I Muharemovici iz Sapca. Za vrijeme austrougarske okupacije doselili su se:
Djekici iz Koraja. Sinanovici iz Trnave. Celikovici iz mahale Sarampova a dalje porijeklo im je iz Koraja.
Porodice koje su "zamrle" u ovoj mahali su:Fatusici,koji su vjerovatno porijeklom iz Kladnja,jer su ih zvali Kladnjacima, Zilkici su odselili u Tursku. Sahkadici I Horozici. U periodu izmedju dva svjetska rata doselili su:Skokici iz Dzafic mahale,Ramici iz Trsica kod Kozluka, Tupkovici iz Janjara I Velagici zvani Skopljanci iz Skoplja. Poslije drugog svjetskog rata ovdje su se nastanili:Husici iz Teocaka(zenidbeni razlozi), Bukvici iz Dzafic mahale,Abdurahmanovici iz Tuzle. Osim navedenih pomenucemo jos I ove porodice iz Delic mahale:Cehajici,Smajkici,Potrbusinovici,Jukici zvani Hrustanovici, Mujkanovici, Djilovici, Durgutovici, Delici, Cosici, Tvrdisevici, Osmanbasici,Palavrici,Hajdukovic, Ranije se prezivali Jasarevici I Suljici, Becirovici, Hromcevici, Mehmedovici, Musadjenovici,Kecici,Zolici,Jasarevici, Zeckanovici,Bajrici, Musici,Jakupovici,Kremici I Hadziefendici.
Durgutovic Mahala
O porodicama u ovoj mahali saznali smo da su: Durgutovici porijeklom iz Budimpeste Jasarevici su im rodjaci a prije 100 godina dobili su novo prezime po Jasaru Durgutovicu. Hadzimuharemovici,zvani Sapcani su iz Sapca. Hadziresici,zvani Uzicani su iz Uzica. Saracevici iz Sapca. Skokici iz okoline Valjeva .Kabaretovici takodje iz Srbije. Musici iz okoline Prijedora. Na osnovu podataka dobijenih anketom utvrdili smo da su Hadzimehmedovici iz Sepka,Manjici iz Janjara (ovdje su od 1930.godine) I Mrljanikovici iz Brezovog Polja.
Osim navedenih porodica navescemo I one o kojima smo ponesto saznali iz pomenutih mahala,kao I one o cijem porijeklu ni do sada nismo nista saznali. To su sledece porodice: Trebinjcevici, Arnautovici, Terzimustafici, Nasufovici, Crnogorac, Cosici, Celikovici, Bajrici, Gruhonjic, Aliefendici, Pirici, Becici I Stankovici(srpska porodica). Porodice Sprecak,Focak,Fatic I Dertunovic zamrle su.
Sekic Mahala
O porijeklu porodica u ovoj mahali doznali smo sledece:
Dervisevici su porijeklom iz Kolasina,za vrijeme turske uprave prebjegli su u Bijeljinu,a zatim u Janju.
Danasnje bijeljinske porodice Sehanovici,Skrobani I Grose prezivali su se Dervisevici,ali su po dolasku uzeli druga prezimena. Sehici iz Brzave su takodje Dervisevici.Navedene porodice su u srodstvu I odrzavaju jos uvijek rodbinske odnose. Za vrijeme turske uprave naselili su se ovde I Hajtici,zvani Pjevcevici ali nismo nista doznali o njihovom porijeklu. Sejranovici su se prije 100 godina doselili iz Makedonije.
Residovici su se,prema saopstenju jednih kazivaca,do prije 60-70 godina prezivali Karjasevici,a I danas postoje rodjena braca od kojih jedan nosi prezime Residovic, a drugi Karjasevic.Prema saopstenju drugih kazivaca,ova porodica se prva naselila u Janju poslusavsi savjet babe Janje da idu blize rijeci.
Saracevici su porijeklom iz Sapca, a od ranije ovdje su nastanjeni I Terzimustafici,Sprecaci,Kavazi,Djilovici,Mulamustafici.
Velagici su se jos prije 1914.godine odselili u Tursku.Ova porodica je u srodstvu sa Velagicima iz Dugog polja,a I sa porodicama sa ovakvim prezimenom iz drugih mahala.
Takodje I Mahalbasica danas nema u ovoj mahali,a neki su odselili u Tursku.
Topalovici su porijeklom iz Srbije,ali ih danas vise nema,zamrli su.
U ovoj mahali nisu vise nastanjeni ni: Jahibasici,Celikovici,Gutici,Bajramovici,Abdurahmanovici.
Poslije drugog svjetskog rata ovdje se doselila Porodica Crnogorac iz Madzic mahale I porodica Pilac iz Koraja.
Madzic Mahala
O prijeklu porodica u ovoj mahali doznali smo sledece:
Sadikovici su porijeklom iz Sarajeva.U Janju su dosli krajem 18.vijeka I nastanili se u Dzafic mahalu, a kasnije su presli u Madzic mahalu.U Sarajevu su se prezivali Arnautovici.
Madzici su se za vrijeme turske uprave doselili iz Madzarske.Prema kazivanju ,njihovog pretka zvali su Madzar Huso.
Horici su porijeklom iz sela Prohova kod Subotice.Ovdje su dosli nakon turskog povlacenja iz Madzarske.
U ovoj mahali su nastanjeni I Gorovici porijeklom iz Gorazda,Salkanovici I Teocanin iz Teocaka,Bajrici iz Atmacica,Hausici ,Sakici,Mujanovici,Topalovici,Residovici,Tuzlaci ,Ibrisimovici,Skokici,Osmanbasici,Pirici Kremici,Kabaretovici,Jasencevici I Crnogorci.
Poslije drugog svjetskog rata ovdje su se nastanili Nasufovici iz Palutina(zenidbeni razlozi),Demirovici iz Dzafic mahale I Etem iz Pristine(zenidbeni razlozi).
Dzafic Mahala
Za vrijeme turske uprave ovdje su se doselili:
Velagici iz Backe,Bukvici iz Hercegovine,Musici iz Novopazarskog sandzaka,a dalje porijeklo im je iz Trakije, Junuzovici I Mehmedovici iz Srbije.
Za vrijeme austrougarske okupacije ovdje su se doselili Sepcanovici iz Kolasina,Muharemagici iz Bijeljine, Hodzici iz Brckog,Memici iz Memica I Grosici iz Bijeljine.
Osim navedenih porodica, u Dzafic mahali nastanjeni su: Skokici,Zakomci,Zeckanovici,Hamzici,Salkici,Durici,Sulejmanovici I Adanalici.
Brzava
O porodicama u ovoj mahali saznali smo sledece:
Hadziimamovici su porijeklom iz Ljesnice.Danasnji potomak ove porodice rekao nam je da se ovdje doselio njegov sukundjed Jahija I da je bio hadzija I imam pa je zbog toga ova porodica I dobila ovakvo prezime.
Durgutovici su u ovoj mahali od 1890.godine.Djed im se doselio iz Durgutovic mahale" na zenevinu".
Mehmedovici su se oko 1900.godine doselili iz Cajnica a I Zagrljace su iz istog mjesta.
Junuzovici su oko 1867.godine doselili iz Loznice,ranije su se prezivali Krivici.
Karasalihovici su iz Ljesnice.
U ovoj mahali jos odranije zive I porodice:Sehici,Alihodzici,Bosnjakovici,Omerovici,zvani Prtljazi,Mostici,Nukici,Prosicanovici,Osmanbasici,Sivcevici I Rocevici.
U periodu izmedju dva svjetska rata,kao I u toku drugog svjetskog rata doselili su:
Zakomci iz Gornje mahale,Sprecakovici iz Sora,Sajtovici iz Trnave I Fitozovici iz Bosanskog Samca.
I na kraju navedimo porodice koje su zamrle ili su se odselili a to su:Misalovici,Crnalici,Dervisevici, Mulahasici,Buzdici,Celahmetovici,Topcici,Babici,Gorazdakovici.
Prije drugog svjetskog rata u Brzavi su bili nastanjeni: Cvjetinovici I Tisma (srpske porodice), Vratanici I Gojo(hrvatske porodice) I porodica Buch(njemackog porijekla).
Ciganluk
Ovu mahalu neki stariji mjestani nazivaju I Kiptijan, a jedna anketirana porodica navela je da stanuje u Karanfil-mahali.
O porijeklu porodica u ovoj mahali prilikom terenskoistrazivackog rada nismo mogli nesto odredjenije saznati s obzirom da nismo naisli na starije kazivace.Ovdje su nastanjene uglavnom romske,a ima nesto I muslimanskih porodica.
Prema provedenoj anketi utvrdili smo da su ovdje nastanjene sljedece porodice:Milkici,Mrkici,Hamidovici,Manjici,Omerovici I Ikanovici.
S obzirom na veliku koncentraciju stanovnistva,kao I veliko urbano podrucje,u Janji postoji nekoliko muslimanskih grobalja.
Na osnovu izlozenog mogli bi smo zakljuciti da je za danasnju etnicku sliku Janje znacajno doseljavanje muslimanskog stanovnistva uzrokovano austrougarskim ratovima I s tim u vezi slabljenje turskih pozicija.
Prva intenzivnija doseljavanja u ovo podrucje sa sjevera moglo bi se zakljuciti,bila su u periodu 1716-1739. godine,kada je Bijeljina I podrucje juzno od Save bilo pod Austrijom. Grupnih doseljavanja vecih razmjera bilo je I u preiodu izmedju 1788-1862.godine,kada se muslimansko stanovnistvo uglavnom doseljavalo iz zapadne Srbije,shodno odredbama Jedrenskog mira sklopljenog izmedju Turske I Rusije kao I zakljuccima Konferencije odrzane u Carigradu 1862.godine.
U ovom periodu bilo je manjih grupnih I pojedinacnih doseljavanja srpskog I muslimanskog stanovnistva Iz Crne Gore I Hercegovine.Ovakva doseljavanja nastavice se I u periodu austrougarske uprave u Bosni, I to uglavnom iz podmajevickih sela,srednjeg I gornjeg Podrinja kao I iz drugih podrucja Bosne. Pojedinacna doseljavanja novijeg datuma,a narocito poslije drugog svjetskog rata,vrlo intenzivna iz okoline Srebrenice I Vlasenice uzrokovane su ekonomskim razlozima.
I na kraju napominjemo I to da je u periodu austrougarske okupacije, kao I u periodu izmedju dva svjetska rata bilo pojedinacnih iseljavanja muslimanskih porodica u Tursku. Prilikom terenskih istrazivanja utvrdili smo da su se neke od tih porodica ponovo vratile u Janju.
Kuca I okucnica
Okucnica u Janji sastoji se od avlije,tora I savze.Njena velicina ovisi o imovinskom stanju-bogatija domacinstva imaju prostrane okucnice,koje se sastoje od male I velike avlije,male savze,"savzice" i velike savze I tora,dok su u domacinstvima sa slabijim imovnim stanjem okucnice sa nesto manjom povrsinom.Na smanjivanje okucnice najvise je uticalo stalno sirenje naselja I izgradnja novih savremenih objekata.
U avliji se pored kuce nalazi mutvak, sutluk(mljecar) I bunar.U toru se nalazi staja za goveda ahar kos"za kukuruz,cardak,ostava za drva,cumez I zahod,a u srpskim domacinstvima jos I svinjac. U nekim domacinstvima ovi objekti se nalaze u velikoj avliji.
Okucnica,kao I njeni dijelovi obavezno su ogradjeni.Avlija je ranije , a ponegdje I danas bila ogradjena perdom,daskom visine 120 cm I sirine 6-8 cm koja je sa gornje strane svedena u spic.Za avlijsku ogradu sluzila je taraba,ograda od dasaka visokih I do 2 metra, a I parmaka.Avlija ima dvoja vrata,uza se nazivaju vratnice I kroz njih se svakodnevno ulazi,I sira kanata koja su se otvarala prema potrebi kada je trebalo uci u avliju sa natovarenim zapreznim kolima.U vecini slucajeva kanata se nalaze tamo gdje je tor,a to zavisi od velicine I polozaja okucnice u odnosu na javne puteve.Danas su dijelovi okucnica koji granice sa javnim putevima I sokacima ogradjeni visokim zidovimaod cigle, pa se stice utisak da je domacin mogao sagraditi jos jednu kucu za ona sredstva koja je ulozio u ogradu.
U nekim domacinstvima kuce I drugi privredni objekti nalaze se uza samu ulicu I okrenuti su duzom stranom prema ulici, a iza njih su kuce duboko uvucene u avlije,a pojedini objekti su, kao npr.magaza i stala,uza samu ulicu. Uocili smo I to da se pojedine kuce nalaze uza samu ulicu, iza njih je avlija sa ljetnom kuhinjom, a u toru su ,cineci jednu cjelinu privredni objekti koji ujedno cine I ogradu izmedju dva susjedna domacinstva.
Ne moze se sa sigurnoscu tvrditi kakva je bila kuca u Janji do druge polovine 19. I pocetkom 20.vijeka, jer o tome nema pouzdanih podataka..
Prema gradjevinskom materijalu zidova,ustanovili smo da su u ovom naselju osim seperusa,gradjene I kuce u japiju, sa drvenim skeletom popunjenim cerpicem. Od austrougarske okupacije, imucniji stanovnici upotrebljavali su ciglu kao gradjevinski materijal.
Osim slame,kao pokrov, upotrebljavala se taraba,kao I sitni crijep zvani biber, koji se prizvodio u Brezovom Polju.
Pored najjednostavnije dvodijelne seperuse,koja se I danas ponegdje moze vidjeti u Janji , kuce su se razvijale kako u horizontalnom tako I u vertikalnom pravcu po uzoru na gradsku kucu. Dvodijelnim kucama dogradjivan je hajat, hodnik sa ostavom, a ponegdje I posebna prostorija zvana ganak.
Neke dvodijelne a I neke visedijelne prizemne kuce imale su ispred ulaza ogradjen uzak prostor u vidu verande, koji se ovdje naziva serefe.
Razvijene spratnice imaju u prizemlju hajat, ganjak,kuhinju,cirel I spajz,ostavu. Iz ganjka se merdevinama,drvenim stepenicama,ide na sprat, I to prvo u kamariju koja je isturena od linije kucnog zida, a zatim u veliku sobu, sobu I odzakliju. Kod ovakvih kuca skoro svaka soba ima zemljanu pec I hamamdzik, a u odzakliji,na zidu, ugradjen je jukluk, u kojem se preko dana ostavlja posteljina.
Ove kuce gradjene su u japiju sa ispunom od sepera oblijepljenog blatom, a I sa cerpicem.
I na kraju da napomenemo da smo prilikom terenskoistrazivackog rada naisli I na jednu starinsku kucu gradjenu na podrum sa isturenom avdesthanom I zahodom. Podrum I istureni dio gradjeni su od kamena, a sprat je u japiju sa zidovima od cerpica. Na sprat se ide merdevinama, drvenim stepenistem, u ganjak, a odavde u sporet,sobu,sarachanu,veliku sobu ,kuhinju,avdesthanu I zahod.
Interesantno je da, po A. Skaljucu, rijec sarachana oznacava posebnu sobicu blizu ahara,stale,u kojoj se drzi konjska oprema, a evo kako vidimo,ova prostorija je sastavni dio osnove sprata. Istina utvrdili smo I to da sarachana danas nema predjasnju funkciju, ali joj se naziv zadrzao.
Posudje
Ranije je bilo u upotrebi zemljano,drveno I bakreno posudje.Od zemljanog posudja bili su u upotrebi potraci,sahani,zemljane case,lonci,brdaci, testije I dr. Posudje od bakra bilo je raznovrsno:ibrici, djugumi, sahani, demirlije, ledjeni, bakraci, secerluci I drugo. Poneke od ovih posuda su I danas u upotrebi.
Osvjetljenje
Najjednostavnije osvjetljenje u kucama, prema saopstenju starijih kazivaca, bilo je pomocu drvenog ciraka, koji se sastojao od postolja,dva kola,lule u koju se stavljao loj I fitilja. Fitilj je bio od obicne krpe duzine 15 cm koja se zamakala u loj pa bi se predvostrucila, te opet stavljala u loj, i onda se takav fitilj stavljao na kolo ciraka. Oko 1916.godine pocele su se praviti svijece-lojanice od govedjeg loja. Za osvjetljenje su se upotrebljavale I zize, limene konzerve sa fitiljem u koje se stavljao petrolej. Petrolejske lampe sa cilindrom pocele su se upotrebljavati oko 1920. godine. Janja je tek 1954. godine dobila elektricno osvjetljenje.
Pec I grijanje
Kako smo vec istakli,u sobama starinskih kuca postojale su peci za grijanje, a naziv im je furuna. Napravljene su od nabijene gline a temelj im je od cerpica. Po zidovima peci ugradjeni su okrugli loncici, a poredjani su tijesno jedan zu drugi. Spoljni oblik peci je kupast; izradjena je na dva sprata, donji je cetverouglast, a gornji okrugao. Glavni otvor peci je pravougaonog oblika sa stalnim zeljeznim vratima.
spratu.
Onovni pribor zu peci su masa i masice. Pec se lozila drvima, granjem i stabarom,ostatkom od kukuruzovine. Izmedju dva svjetska rata zemljane peci su pravili Osman Tupkovic,Muharem Karijasevic i Emira Alibegovic.
Izrada cerpica
Cerpic se oblikovao pomocu drvenih kalupa. Dimenzije kalupa su 50x30x7 cm. S obzirom na to da se u svakom kalupu oblikuje po cetiri komada cerpica, ispada da su dimenzije jednog cerpica25x15x7 cm.
Postupak oko izrade cerpica je sljedeci: na ravnom zemljistu (>ravno zatesanoj zemlji<) postavi se kalup i u njega se stavlja >zamijesano blato s pljevom, pa se s gornje strane presvuce daskom na noz i onda se kalup izvuce . Kad se napravi odredjen broj komada, onda se to ostavi da se susi u toku dana, pa se predvece okrene kako bi se i o toku narednog dana mogla susiti ona druga strana. Treceg dana cerpic se slaze u bankine, i to tako sto se u podnozju sloze na noz i na odredenom razmaku, drugi red se slaze ukoso i na odredenom razmaku, treci red kao prvi, cetvrti kao drugi, itd. Takav nacin slaganja omogucava normalnu cirkulaciju vazduha, a samim tim i pravilno susenje. Velicina bankine je 4,5x0,5x1,20m.
Cerpic se pravio od adarske zemlje, zemlje iz ada, i od zute zemlje. Ova druga vrsta zemlje je masnija, a ne sadrzi pijesak. Teza je za obradu, ali je od nje cerpic kvalitetan. Ta zemlja nalazi se na lokalitetu Rasce, a ima je u selu Obrijez. I danas se u ovom selo mjesto gdje se pravio cerpic naziva Tablja.
U Janji se cerpic izradivao sve do 1959. godine, cijena po jednom komadu izmedu dva svetska rata se kretala oko 20 para, a 1953. godine oko pola dinara.
Neposredno pred drugi svjetski rat izradom cerpica bavili su se Jahija Sinanovic i Jusuf Hamzic.
Sporedne zgrade
U sporedne zgrade spadaju:
Kosara, koja je opletena prucem i oblijepljena blatom. Pravougaonog je oblika; krov joj je na dvije vode, a pokrivena sa slamom. Sluzi za smjestaj goveda.
Stala, kao i kosara, sluzi za smjestaj goveda, ali je izgradena od boljeg materijala ; nacin izgradnje je slican izgradnji kuce. Ovakvi objekti imali su i gornju stalu. To je, u stvari, nadzida visoka 1,10 m iznad vjencanica, a sluzila je za smjestaj pice, stocne hrane. Pokrov je od slame, a kasnije je pokrivana i crijepom.
Ahar -- ovaj objekat sluzio je za smjestaj konja. Ovakvi objekti gradili su se u dizmu zbog toga sto su konji izbijali seper, pa i cerpic.
Ahari su bili obavezno patosani, ali i proprecno pregradjivani; u jednom dijelu vezali su se konji, a u drugi dio smjestalo se sijeno. Ovaj drugi zvao se pojata. Krov je bio na dvije vode, a pokrov od slame. Kasnije su se ahari pokrivali i crijepom. Bilo je objekata ovakve namjene koji su imali i gornji ahar, cije je funkcija ista kao i gornje stale. Kos za kukuruz. U osnovi je kruznog oblika, ima promjer od 1,5m, a visok je oko 2m. Pokriven je klasurom i razovnom slamom. Ovakvi kosevi poznati su pod imenom pljosko.
Cardak se, prema saopstenju kazivaca, poceo u Janji izgradivati oko 1912. godine. Ni jednom privrednom objektu ne pridaje se takva vaznost kao cardaku. I danas u Janji skoro svako domancinstvo posjeduje ovokav objekat. Dimenzije prosjecnog cardaka su 8x4x4,20 m, a ima ih dugackih i po 15 - 20 m. U osnovi, cardak je pravougaonog oblika, a izgraden je na sprat; donji dio zove se magaza, a gornji cardak. Vertikalni direci koji cine skelet magaze prostrugani su, a izmedu njih uglavljene su daske. Magaza je pregradena u okna i tu je smjesteno brasno i psenica, a u novije vrijeme i elektricni mlin za mljevene zitarica. Iz magaze vode merdevine u cardak u koji se smjesta kukuruz u klipu. Neki cardaci imaju merdevine sa spoljne strane, pa se prvo ulazi u verandu, a zatim u cardak koji je okolo opkovan medusobno razmaknutim letvama. Razmak izmedu letava je tako podesen da neokrunjeni kukuruz ne moze ispadati. Krov cardaka je na dvije vode, a ima ih i na cetiri vode. Pokriveni su biber crijepom i obicnim crijepom.
U novije vrijeme caradci se izgraduju od savremenog gradjevinskog materijala,obicno od betonskih elemenata, a u tako sagradjenim cardacima u prizemlju je i stala, ostava za poljoprivredne alatke i dr., a u gornji dio smjesta se kukuruz. Prakticno, savremeno izgradjeni cardaci imaju funkciju nekoliko sporednih objekata.
Sutluk. - u njemu se drzalo mlijeko, odnosne posude sa mlijekom i mlijecni proizvodi. Za razliku od ostalih sporednih sgrada, ovaj objekat smjesten je u avliji. Odignut je od zemlje i stoji na cetiri drvena stupca, okolo je okovan daskama, sprijeda ima vrata, a pakrov je na dvije vode. Bice da je ovaj objekat davno izasao iz upotrebe, jer smo prilikom terenskih istrazivanja pronasli samo jedan u ovom neselju.Cumez je sluzio za smjestaj peradi. Izgraden je na jednu kap, a kao pokrov upotrebljavana je slama, crijep, a ponegdje, i to u novije vrijeme, i ter-papir.
Danasnje kuce u Janji su savremene, a izgradjuju se uglavnom na sprat. Unutrasnjost im je popunjena kupovnim nemjestajem, kucanskim aparatima i dr. Kod ovako izgradenih kuca rijeseno je i pitanje kanalizacija kopanjem dubokih jama u vidu bunara. Uocili smo takode, i to da su nekadasnji bunari pretvoreni u septicke jame, a negdje samo za otpadne vode. Ova pojava je novijeg datuma, a datira od izgradnje vodovoda. Prije nekoliko godina u ovo naselje dovedene je voda iz Bijeljine, sto je od posebnog znacaja i zbog toga sto su mogucnosti od infektivnih oboljena i endemicnog nefritisa svedene na minimum.
Privreda
O nacinu privredjivanja stanovnika Janje u turskom periodu ne mozemo govoriti, jer ne raspolazemo podacima na osnovu kojih bismo mogli dobitiodredenu predstavu o tome. Istina, neke informacija iz ovog perioda culi smo od starijih kazivaca koji su pred kraj turske uprave bili djeca, te im je ponesta ostalo u sjecanju.
Prema podacima iz 1895. godine, u Janji je bilo 3.687 stanovnika, a od toga 3.359 ili 91%, poljoprivrednog stanovnista. U periodu izmedu dva svjetska rata takode je bio najveci broj poljoprivrednog stanovnista, a i nadnicara, koji su uglavnom bili bez zemlje.
Kako su nam saopstili kazivaci, u predratnoj Jugoslaviji bi se u vrijeme poljoprivrednih radova svakog dana carsiji na mostu skupilo 20 - 30 nadnicara, koji su jedva cekali da ih ko pozove na kopanje ili obavljanje bilo kakvih poljoprivrednih i drugi poslova.
U tim periodama poljoprivreda je bila ekstenzivna; zahtijevala je mnogo radne snage, a prinosi po jedinici povrsine bili su mali.
Prema podacima iz 1971. godine, Janja je imala 8.192 stanovnika od toga 2.707 aktivnih. Poljoprivrednom se bavilo 1.432 stanovnika, odnosno 52% aktivnih, zanatstvom 1%, a 13% je bilo na privremenom radu u inostranstvu. Istina, ovim podacima obuhvaceno je i susjedno selo Obrijez, ali s obzirom na mali broj stanovnika u ovom naselju (247), opsta slika o poljoprivrednom stanovnistvu u Janji bitno se ne mijenja.
Podaci od 31. maja 1977. godine govore da je na podrucju Janje i Obrijezi najvise sjetvenih povrsina bilo zasijeno zitaricama. Od ukupno 1.970 ha pod zitaricama, kukuruzom je bilo zasijano 1.220 ha, psenicom 700 ha, a ostalo je otpadalo na ovas, raz, jecam i ostala zita.
Prema podacima iz 1977. godine, povrtlarskim kulturama bilo je zasijano 726 ha, od toga krumpirom 360 ha, paprikom 75 ha, pasuljem 65 ha, crnim i bijeljim lukom 53 ha, paradajzom i krastavcima 30 ha, a ostalo zemljiste bilo je zasijano jagodama, lubenicama, dinjama i dr. Stocnim i krmnim biljem bilo je zasijano 250 ha, a industrijskim biljem 30 ha.
Navedeni podaci nam govore da najveci dio sjetvenih povrsina otpada na zitarice i povrtno bilje. Moze se ocekivati da se u dogledno vrijeme sjetvene povrsine pod zitaricama smanje, a da se povecaju povrsine pod povrtlarskim kulturama, jer se gradi fabrika susenog povrca. Uzgoj povrca bice intenzivniji i zbog usitnjenosti posjeda, a ta pojava je vec sada prisutna.
Prema podacima iz 1971. godine, u Janji je bilo 1,085 domancinstva koja posjeduju zemlju, a od toga 691 domancinstvo, ili 65%, ima zemljisni posjed od 0,1 - 2 ha. U prosjeku na jedno domancinstvo, u odnosu na ukupan broj domancinstva, dolazi 2 ha, odnosno po jednom stanovniku 0,4 ha.
Poljoprivreda
Vrsta zemljista-Narod ovog kraja razlikuje nekoliko vrsta obradivog zemljista, i to: prahulju,pjeskulju kumulju,krusku i ljutacu ili sionicu.
Postoje dvije vrste prahulje, i to:bijela i crna prahulja.Ova druga je hljebnija,plodnija, a u njoj uspijevaju kukuruz,psenica,zob,raz i druge kulture. I u bijeljoj prahulji mogu uspijevazi navedene kulture samo ako je ocjedita. Pjeskulja je lagana za raditi,pogodna je za obradu i sto god se baci u nju rodi samo ako se drzi na rukama. Kumulja je nesto slabijeg kvaliteta od pjeskulje,ali u njoj dobro uspijevaju navedene i druge kulture. U kruski takodje sve uspijeva, ali za razliku od ostalih vrsta,karakteristicna je po tome sto duze drzi stajsko djubrivo. Ljutaca je najteza za obradu.Kad se uzore po suhom vremenu,onda se citavog ljeta lako obradjuje, a tada budu i prinosi najbolji.
Oranje-Stariji kazivaci ne pamte da se u ovim krajevima oralo ralom.Saopstili su nam da je ralo bilo u upotrebi u brdnijim krajevima. Ovde se ranije oralo drvenim plugom a prema prikupljenim podacima on se sastojao iz ovih dijelova:1.rucica za drzanje,2.plaza,3.lemes,4.crtala,5.klina koji povezuju plaz sa lemesom,6.pravog gredelja,7.tahte,daske koja sluzi za prevrtanje brazde.
Pri vrhu gredelja nalaze se tri rupe,koje sluze kao regulator dubine oranja. Na gredelj se prikace drvene kolijecke koje imaju dva tocka:veceg,koji ide po brazdi, i manjeg koji ide po ledini. Na kolica se prikace ojce i jaram sa dva teljiga. Kad se ore sa dva para volova, onda se na plug ubace i krpeljuse i ojce,koji omogucavaju lakse okretanje volova.Prilikom oranja angazuju se najmanje tri covjeka,od kojih jedan drzi plug,drugi drzi krcalo,drveni klin koji povezuje ojce,te usmjerava plug u zeljenom pravcu, a treci tjera volove.Ovakav tip drvenog pluga izlazi iz upotrebe oko 1912.godine, a umjesto njega pocinje se upotrebljavati plug sa kolijeckama,koji je ,za razliku od opisanog tipa pluga,modifikovan. Ovaj plug ima sirok gvozdeni lemes,gredelj i kolijecke su od drveta, a ojacani su zeljezom. Ovakav tip pluga prilagodjen je je uglavnom konjskoj zaprezi, a i danas je u upotrebi.
Oralo se na razo i na sklad.Ako se jedne godine ore na razo,onda se druge godine ore na sklad i obratno. Ovo zbog toga sto oranjem na sklad u sredini njive,usljed naoravanja, nastaje brijeg, a oranjem na razo formira se jarak.
Prilikom oranja okolo njive ostanu ovratine,koje se oru poslednje, i to opet jednom na razo a jednom na sklad.
Kad se uzore onda se zemljiste drlja.Nekada je bila u upotrebi drljaca sa drvenim klinima. Dimenzije drljace su 1,20x1,30 m, a duzina klina oko 25 cm.
Ratarstvo
Danas se u Janji od ratarskih kultura najvise siju kukuruz i psenica.
Kukuruz se u ovom kraju ranije sijao o Djurdjevu danu, pa sve do osme nedelje po Djurdjevu. Ako bi se ponekad zakasnilo sa sjetvom, te prilikom oranja palo zrno kukuruza na vola,govorilo se:"Oturi nek zrno spa´ne",sto podrazumjeva da se volovi ustave i zrno sto prije ubaci u zemlju,jer je sjetva zakasnila.
Ranije se gledalo ko ce prvi poceti orati i sijati. Po sjecanju kazivaca, u Janji je prvi zapocinjao ove poslove neki Mehmed Ramic.
Kukuruz se sijao"na sacmu", a od autrougarskog perioda pocinje se sijati u retke.Ovakav nacin sijanja postao je prakticniji, a omogucen je upotrebom pluga sa kolijeckama.
Od 1934.godine u upotrebu ulaze drvene sijacice a jednom ovakvom sijacicom moglo se dnevno zasijati oko 30 duluma oranice. Okopavanje kukuruza vrsi se "motikom", i to tako sto se ide po "celjama". Jedna celja je velicine razora, a dobar kopac je moze okopati za dan.Najbolji kopac ide ispred ostalih i on je prvak.
Ranije su samo muskarci okopavali kukuruz i tom prilikom su pocikivali i pjevali:
Moj Omere, bole li te rane,
Da ne bole ne b´se rane zvale
Danas, a s obzirom na to da se kukuruz sije u trecu brazdu, okopavanje se vrsi pomocu konjske zaprege spartacim plugom, a zatim kopaci kopaju samo uz retke, okopavaju samo oko biljki i razredjuju ih.Okopavanje spartacim plugom ovdje se vrsi jos od prije 50-tak godina.
Ovaj plug se sastoji od dvije rucice za drzanje koje su pri vrhu malo povijene,pravog gredelja,prednje glave sa lemesom,nogara sa moticicama i zeljeznog tocka. Moticice se nalaze na zadnjem kraju gredelja. U ovom dijelu gredelja napravljen je pravougaoni otvor kroz koji se mogu nesmetano provlaciti"moticice" i kad se regulise sirina reda, onda se one fiksiraju zeljeznim sarafom.
Dimenzije spartaceg pluga su:
- -duzina gredelja 150cm
- -duzina rucice 50cm
- -visina nogara 30cm
- -visina prednjeg lemesa 50 cm
- -visina tockica 60cm
Dubina spartanja,okopavanja,ovisi o podizanju tocka;ukoliko je tocak podignutiji i dubina spartanja je veca i obratno.Gredelj i rucice se prave od jasenovog drveta. Od bagrema i brestova drveta gredelj se baca,krivi se, pa je zbog toga nepodesan. Kukuruz dospijeva oko Velike Gospojine i tada se zanje.Zelo se srpom, koji ima drvenu drsku,crijenjak izradjen od zeste i lijeske.
Kukuruz se komiona sijelima, a tom prilikom muskarci su pjevali i svirali.jedna od pjesama je i ova koja se pjevala uz saz:
Mogu l´,Hanko nociti, mogu l´duso nocit?
Mores, bolan ,bog t´ubio,ima dosta do noci
Mores ici i kuci
Mogul Hanko nociti, mogul duso nociti?
Prostrite mu na cardak.
Nemoj Hanko bogati ,cardak ce se skrhati,
mene mladog ubiti,steta, Hanko bogami.
Mogul Hanko nociti,mogul duso nociti?
Prostrite mu kraj vatre.
Nemoj, Hanko bogati, ziza ce se sluciti,
pa ce mene spuriti,steta Hanko bogami.
Mogul Hanko nociti,mogul duso nociti?
Prostrite mu kraj mene.
Tako Hanko bogati
Ja sam momak umoran,ja cu odma zaspati,
bjelo lice ljubiti,ruse kose mrsiti.
(Kazivao Ahmet Djekic)
Klasura se trpala u bremena, snopove a snopovi u kukuruznjak
Psenica se prije, isto kao i kukuruz, sijala na sacmu. Zanje se srpom i veze u snopove, a ovi se slazu u granice koje se kasnije sadjevaju u stogove. Jedan stog sadrzi oko 15 granica. Prlikom zetve, zetelice su pjevale onu dobro poznatu pjesmu: Jecam zele.......
Psenica se vrhla na guvnu, i to najcesce konjima, a poneko je ovaj posao obavljao i volovima pa cak i kravama. Prilikom vrsidbe konji se na guvnu okrecu oko grabovog ili hrastovog drveta. Na jedan vrsaj stavi se 10 granica, a u toku vrsidbe, slama se tri puta pretresa drvenim vilama.
Za rad na jednom guvnu potrebno je angazovati najmanje 5-6 osoba.
Oko 1920.godine uvedene su vrsalice, a stariji mjestani se ne sjecaju da je iko od drugog svjetskog rata do danas pravio guvno. Inace, prije rata su se sijale domace sorte psenice kao sto su :sisulja;brkulja, i bosanka. Danas se siju visokorodne sorte psenice.
Osim kukuruza i psenice na podrucju Janje zasijavala se i raz, jecam i zob. Danas su ove kulture manje zastupljene. Ranije se sijala i sitna proha,sijala se po strnjacima nakon zetve psenice.
Povrtlarstvo
Povrtlarske kulture u ovom podrucju pocele su se intenzivno uzgajati od 1925. godine.
Krompir se ranije sijao u odzake, a poslije drugog svjetskog rata u retke, i to u trecu brazdu.
Od 1925.godine pocele su se proizvoditi i vece kolicine kupusa. Dobro uradjena lijeha velicine jednog duluma moze dati 25-30 metara kupusa. Ranije se kupus sadio u retke drvenim sadacem na razmaku 25-30 cm. Danas se sadi masinom.
Kupus dospije o Miholju, a prodaje se sve do Nikoljdana. Ranije, a i danas, najveci potrosaci janjarskog kupusa su stanovnici Loznice,Ljesnice,Novog Sela,Prnjavora,Osjecine,Zavlake,Han Pijeska, Sokoca,Vlasenice,Zvornika,Bratunca,Nove Kasabe i Tuzle.
U turskom i austrougarskom periodu lubenice i dinje-bostan pomalo su se sijale, a u periodu izmedju dva svjetska rata ove kulture pocese se raditi na vecim povrsinama.Bilo je domacinstava koja su imala i pet-sest duluma zasijanih ovim kulturama. Na jednom dulumu moglo se ubrati i po desetak metara lubenica.
Lubenice i dinje sade se u kuce na razmaku od 1,80 m.Prodavali su ih u Bijeljini,Vlasenici,Srebrenici,Zvorniku,Tuzli i drugim mjestima.
Od graha koji se ne prica ovdje se uzgaja :bijeli,zeleni i sedmak.Uzgaja se i grah pricak i to bijeli i pindzo. Bamnja se sije o Djurdjevu danu, a dospijeva na pocetku druge polovine ljeta. Ova kultura ne trpi hladnocu,"ona nece studeni".Od proizvodjaca ovu kulturu otkupljuje Zemljoradnicka zadruga po cijeni od 230 dinara po kilogramu.
Od ostalih povrtlarskih kultura ovdje dobro uspijevaju i paprike,paradajz,mrkva ,luk i drugo.Sve ove kulture imaju relativno dobru prodju na trzistu, aod njih,cini nam se,poljoprivredni proizvodjaci imaju i najvise koristi.
Uzgoj duhana
Duhan se u Janji gajio prije drugog svjetskog rata, a i poslije;prije sedam-osam godina prestalo se sa proizvodnjom, jer se ne isplati gajiti s obzirom da je pri obradi potrebno dosta radne snage.
Bilo je domacinstava koja su imala i po dva -tri duluma zasadjena duhanom. Sadio se u redove na razmaku od 60 cm.U toku vegetacionog perioda duhan bi se polako podabiro, a najkvalitetniji su mu listovi na sredisnjem dijelu stabljike. Lisce se nizalo na motke, a pred otkup skidan je sa motki i stavljan u bale(jedna bala sadrzi 25-30 kg duhana). Duhan proizveden u Janji otkupljivala je stanica u Bratuncu.
Vocarstvo
Danas su u Janji od voca najzastupljenije sljive, a zatim jabuke,kruske tresnje i orasi. Ranije su sljive bile znatno zastupljenije. Bogatija domacinstva imala su i po 1.000 stabala sljiva po bascama. Prosjecan rod sa jednog stabla iznosio je 40-50 kg. Sirove sljive najvise su se susile u pusnicama koje su imale 8-20 ljesa. Bilo je domacinstava koja su imala i po pola vagona suhih sljiva. U austrougarskom periodu metar sljiva prodavao se po cetiri-pet forinti, a u periodu izmedju dva svjetska rata po cetiri banke.Prije drugog svjetskog rata sljive su se transportovale u Brcko, jer tamo je bila otkupna stanica, a ko je imao bolju "spremu"(konje i kola) vozio je sljive i u Novi Sad i Becej, jer im je cijena bila veca.
Od sljiva se pekao i pekmez, koji se drzao u drvenoj buradi, a prodavali su ga najvise u Brckom.
Na podrucju Janje sljivici su stradali od bolesti sarke u periodu 1956-1960. godine. Nakon savjeta strucne ekipe mnogi sljivici su se morali potpuno iskorjeniti, a te mjere su se povoljno odrazile na sljivicima u Brdima jer je samim tim bolest donekle lokalizovana. Od tada se u Janji slabo sade sljive, jer poljoprivrednici smatraju da se danas ne isplati gajiti sljivu s obzirom na usitnjenost posjeda i preorjentaciju na povrtlarske kulture.
Jabuke su nesto slabije zastupljene od sljive, ali bilo je domacinstava koja su posjedovala od 50-100 debala. Prema saopstenju kazivaca, najbolje su samonikle i mirisavke, a osim njih uzgajaju se i sarenike, bjelice, divljake, tikvare, kolacuse, ranke i druge. Kad dozriju jabuke se stavljaju u trapove a i magaze.
Osim toga od njih se spravljao i pekmez. Pekmez od jabuka bestilj, dobijao se na sledeci nacin:prvo se jabuke istucaju tuckom u stupi a zatim se cijede u mendjelama(presa za cijedjenje jabuka napravljena od drveta), pa se od njih dobije serbe, od kojeg se iskuhavanjem u bakrenim tavuljama dobija pekmez.
Bestilj se cuva u drvenoj kaci zvanoj frndelj, koja je nagornjem dijelu imala mali otvor. Kroz otvor se mogla provuci oklagija, za koju je prijanjao pekmez, te se na ovaj nacin i vadio iz posude.
U ovom podrucju postoje razne vrste krusaka, a narodni nazivi su im:mesnjace,takise,huseinbegovace,jagodnjace, visuljke, lisnicke, senisnjace, zobnjace, jecmace, paparatuse, zimnjace, platanke i druge. Bilo je domacinstava koja su imala i po 40-50 stabala krusaka. I od krusaka se spravljao pekmez, i to najvise od takisa, a takodje su se susile i stavljale u tursiju. Tursija se spravljala na taj nacin sto se kruske stavljaju u kacu u koju se naspe vode, a zatim se kaca poklopi i pritisne kamenom, te to tako stoji dok kruske ne ukisnu..
U Janji i okolini uzgajaju se i razlicite sorte tresanja a narodni nazivi za zastupljene sorte su:aslame, bjelice, sitnice, mrkice, hrskavci i bobrljanke.
Od oraha uzgajaju se mehkokunjci i tvrdokunjci. I na kraju u vezi s vocarstvom kazimo jos i to da je, prema popisu od 31.maja 1977. godine, u Janji i susjednoj Obrijezi bilo 3.500 rodnih stabala sljiva, 3.200 jabuka, 1.880 krusaka, 650 tresanja, 600 oraha, 270 breskava, 250 visanja i 150 dunja.
Stocarstvo
Danas se u Janji najvise uzgajaju goveda, konji, ovce, a u nesto manjem broju svinje(samo kod srpskog stanovnistva). Ranije su se uzgajale i koze.Bilo je domacinstava koja su drzala i po 40-toro goveda, 30-tak koza, 10-tak ovaca itd. U austrougarskom periodu, naprimjer, Gradascevic Mehmed drzao je po 25 konja, a od toga 5 trkacih, 25 goveda i oko 300 koza.
Uzgajanju konja posvecivala se velika paznja, jer sluzili su ne samo za vucu,nego i za takmicenje:naime ,u ovom naselju su se odrzavale konjske trke jos od turskog vremena, pa sve do pred drugi svjetski rat.
Ovakva takmicenja odrzavala su se svakih 15 dana, i to pocevsi od 1. maja pa do kraja avgusta.
Nadmetanja su se odrzavala u Dugom Polju , a takmicari su bili ne samo iz Janje nego i iz drugih krajeva Bosne. Trcalo se u pravac a duzina staze iznosila je 2.000 metara. Dvogoci, konji stari dvije godine trcali su na 1.000 metara jer su maksumi. Osim Gradascevic Mehmeda, u austrougarskom periodu trkace konje drzali su i Topalovic Emin i Hadzic Mula-Salih. "Svjetinjska"goveda u austrougarskom periodu cuvali su Muho Muhic i Zahir Maslic. Na ime cuvanja goveda placalo im se u novcu(svaka kuca po tri forinte mjesecno), a dobivali su svako jutro i hranu.
Bio je poseban cobanin za koze. Konje su pustali u proljece i nisu ih dogonili do zime. Stoku su tada cuvali u Baresu, Jabanusi, i Savic-bari.
U periodu izmedju dva svjetska rata nestalo je ispasista i svako je cuvao svoja goveda.
Prema podacima iz 1895. godine, u Janji je tada 617 vlasnika imalo 876 konja,2.542 goveda, 122 koze, 1.018 ovaca i 203 svinje.
Broj grla stoke u 1971. godini iznosio je:
- -goveda............... 1.237
- -konja ............. 527
- -ovaca ............. 357
- -svinja............ 161
Iz navedenih podataka uocljivo je da je stocni fond u opadanju, i to narocito goveda i ovaca.br> Travu su kosili kosama koje su kupovali od kovaca u Memicima, a bile su u upotrebi i fabricne kose.
Kosa je nasadjena na drveno kosiste, koje ima dva bapka, rukohvata. Grivna sluzi kao spona izmedju kose i kosista.Ranije su se ostavljali cajrovi, livadske povrsine, koje bi se pocele kositi o Petrovu danu.
U prosjeku,jedno domacinstvo je imalo oko pet-sest kosaca livade, a svako oko 40 metara sijena godisnje, no bilo ih je i takvih koji su imali po vagon sijena.
Danas, s obzirom na usitnjenost posjeda, sve manje je livadskog sijena i uglavnom preovladjuju dijetelinske trave koje se u toku godine nekoliko puta kose, sto svakako, uz gajenje stocne repe, intenzivira stocarsku proizvodnju.
Od mlijecnih proizvoda za potrebe domacinstva, najvise se proizvodi sir torotan, buter i maslo.
Sir torotan dobija se na taj nacin sto se mlijeko razlije u zemljane case,prsulje ili u canak, te se ostavi Izvjesno vrijeme ukisne. Nakon toga sa povrsine se skida kajmak, a mlijeko se malom stavi na vatru da se prosiri, te se onako prosireno stavlja u kesu od platna ili od potanke dare da se ocijedi.
Tako ocijedjen sir ponekad bi se stavljao i na opletenu ljesu od potankog vrbovog pruca(dimenzije ljese 100x30 cm), koja se nalazila na tavanu iznad sulinara. Sir osusen na ovakav nacin naziva se zarc.
Od kajmaka koji se prethodno mete u buckalici dobija se buter, od kojeg se , topljenjem na vatri, dobija maslo.
Lov
U ovom podrucju lovom se niko nije bavio da bi pribavio neku materijalnu korist, nego je to uvijek, a i danas bilo iz zabave i sporta.
Od divljih zivotinja ovde su najzastupljeniji zecevi,lisice, jarebice, a posle drugog svjetskog rata fazani i srndaci. Vuk je u ovom podrucju rijetkost, a u zimskom periodu na Drini bude divljih pataka i gusaka.
Ranije je najvise bilo krivolovaca, koji su lovili zeceve i divlje patke. Zeca su lovili na taj nacin sto su u ogradi napravili otvor, na koji bi postavili omcu od zice i kad zec naidje on se uhvati.
Divlje patke lovili su pored Drine u nekoj bari ili zatonu pomocu cetvrtastog kocica vezanog za neko drvo na obali. Na prednjoj starni kosic je imao opleteno postolje na koje se stavljao kukuruz. Kad patka primjeti kukuruz, pokusa stati na postolje, a ono se zatvori i ona ostane u kosicu.
Danas u Janji postoji lovacko drustvo Podrinje koje ima 165 clanova, a do 1953. godine ovo drustvo je bilo u sastavu biljeljinskog lovackog drustva.
Ribolov
Danas u Janji nema nijednog ribolovca kojemu bi ribolov bio glavno zanimanje. Prije drugog svjetskog rata, pa sve do prije 12 godina, ovim poslom bavila se porodica Trnavac, i to im je bilo glavno zanimanje a usput su se bavili i zemljoradnjom. Prema saopstenju Nuke Trnavca, ribu su najvise lovili u Drini, i to na potezu od Zvornika do njenog usca u Savu. Na tom potezu u Drini je tada bilo najvise sledecih vrsta riba: skobalj, som, smudj, deverika, mladica i keciga.
Pcelarstvo
U Janji je uzgoj pcela ranije, a i danas, slabo zastupljen. Prije drugog svjetskog rata bilo je oko dvadesetak ljudi koji su posjedovali tri do cetiri trnke pcela, kao i po nekoliko kosnica. Danas u ovom naselju ima oko pet-sest pcelara, koji u prosjeku imaju od 5-20 kosnica pcela.
Gajenje svilene bube
U Janji se prije uzgajala i svilena buba, a ovim poslom, bavile su se zene. Janja je u proslosti imala dosta bijelih dudova, koji su bitni za uzgoj svilene bube. Od kojeg vremena datira proizvodnja svile u ovom naselju, nije nam poznato.
A. Sadikovic u svome radu Gajenje svilene bube u Janji pretpostavlja da su ovaj obrt donijeli muslimanski muhadziri iz Ugarske od Budima a mozda i od Osijeka krajem XVII i pocetkom XVIII vijeka
Vodenice
Stanovnici Janje mljeli su zito u vodenicama koje su bile na rijekama Janji i Drini.
Prije drugog svjetskog rata bila je jedna potocara na rijeci Janji, a na Drini su bile tri vodenice.Danas u ovom podrucju postoji samo jedna vodenica na Drini. Vodenice su bile vlasnistvo dvojice ili cetvorice ljudi.
Dr. Borivoje Drobnjakovic navodi da su braca Gradascevici bili vlasnici potocare na rijeci Janji. Vodenicu je cuvao jedan brat sest dana, a sest dana drugi i tako su se smjenjivali meljuci za sebe i za ujam.
U periodu izmedju dva svjetska rata vlasnici vodenica na Drini bili su Musemici,Terzimustafici i Stjepanovici. U toku 24 sata vodenica na Drini mogla je da samelje 20-30 metara zita. Od 100 kg samljevenog zita vlasnici su uzimali osam kilograma na ime usura.
Sve do pred drugi svjetski rat mnoga domacinstva su imala i rucni zrvanj, kojim su u izuzetnim situacijama mljeli zito, naravno u manjim kolicinama. Ovakvi zrnjevi imali su dva kamena promjera 60 cm. Gornji kamen je gornjak, a donji doljnjak. Nabavljali su ih u Teocaku.
Danas u Janji postoji mlin za mljevenje kukuruza i psenice na elektricni pogon. Izgradjen je prije sedam godina. Ovaj mlin je vlasnistvo jednog preduzeca. I ovde se uzima usur u visini 20%.
Zanati
U Janji je zanatska proizvodnja oduvijek podmirivala najnuznije potrebe stanovnistva ovog naselja, kao i seoskih naselja ispitivanog podrucja. Ne raspolazemo podacima o broju i strukturi zanatlija u turskom i austrougarskom periodu, ali predpostavljamo da su egzistirali osnovni zanati kao sto su pekarski, opancarski, kovacki, kolarski, brijacki, abadzijski, terzijski i drugi.
Na osnovu prikupljenih podataka o broju i strukturi zanatlija prije drugog svjetskog rata, moze se uociti da su pojedini zanati bili znatno zastupljeniji nego danas, a s druge strane, da danas postoje zanati kojih prije nije bilo. Struktura i broj zanatlija prije drugog svjetskog rata i danas izgleda ovako:
Zanatlije............................................ Prije drugog svj rata ................. 1978. godine
- Kovaci...............................................20 .............................9
- Kolari................................................20..............................3
- Opancari...........................................5................................1
- Obucari.............................................5................................3
- Pekari...............................................9................................3
- Mesari..............................................4................................2
- Poslasticari.......................................1.................................3
- Abadzije..........................................1.................................0
- Krojaci............................................2.................................4
- Brijaci..............................................7.................................6
- Kalufdzije........................................1.................................0
- Bacvari............................................3.................................1
- Zidari...............................................2.................................20
- Uzari................................................0................................2
- Stakloresci.......................................0................................1
- Limari..............................................0................................2
Iz ovog pregleda uocljivo je da su tradicionalni zanati, kao sto su naprimjer, kovacki, kolarski, opancarski, i obucarski u naglom opadanju, sto je uzrokovano plasmanom industrijske robe. Takodje opao je i broj pekara, ali su zato postojece pekare opremljene modernijom opremom. Pekarski kalupi izradjivani su od drveta, danas su van upotrebe. S druge strane porastao je broj zidara usljed velike izgradnje ne samo u ovom naselju nego i inace.
Kovaci se danas bave uglavnom opravkom poljoprivrednih alatki i potkivanjem konja.
Kolari vrse opravke preostalih drvenih kola koja se vise ne izradjuju, a naprave i koja gumena kola.
Ranije su kolari izradjivali volovska kola, jednoprezna konjska kola zvane taljige,dvokolice ceze, dvoprezna konjska kola i saone.
S obzirom na to da u Janji danas postoji samo jedan opancar koji proda jos pokoji par opanaka, a da su ranije ove zanatlije svojim proizvodima podmirivale svu Janju i okolinu , to cemo ovom prilikom nesto vise reci o ovom zanatu. Ranije su opancari samo cinili, stavili kozu,uglavnom govedju, ovciju, konjsku, kozju i svinjsku. Govedju kozu su upotrebljavali za pravljenje djonova, a od ostalih koza pravili su oputu
Kako je koza od domace buse tanka, opancari su bili prinudjeni da govedju kozu i uvoze. Uaustrougarskom periodu uvozili su je iz Trsta, a u periodu izmedju dva svjetska rata iz Novog Sada, Beograda, Sapca i Loznice. Suhu uvezenu kozu trebalo je kiseliti u tekucoj vodi i to su radili u rijeci Janji.
Kad se koza otkiseli, onda se stavlja u sefiju, mali cementirani bazen ukopan u zemlju dimenzija 2x5x1,20 m. U sefiju je moglo stati 20 vecih koza koje su se posipale sa 3 kg zagasenog kreca. Osim kreca i vode, po kozi se stavljalo i malo luga,pepela, da lakse opadne dlaka. Nakon 15 dana koze se izvade i sa njih se cisti dlaka, a zatim se skida mesina.
Skidanje mesine obavlja se kosom, a taj proces naziva se fargovanje.Nakon toga koza se pere u tri vode da se sa nje odstrani krec, a zatim se stavlja u ciluk koji je izradjen od "hrastove duge", a duzina mu iznosi 1,80 m i visina 1 m. Ovdje se stavlja mlaka voda i samljevena hrastova sisarka u vidu amura, prekrupe.
Za jednu kozu potrebno je tri do pet kilograma sisarke. U ciluku se koze zagrijavaju nedjelju dana, i to tako sto jedan radnik grabi vodu iz njega, zagrijava je u kazanu, pa je opet vraca u ciluk. Koze se usput mijesaju nogama, proceraju nekoliko puta.
Nakon osam dana koze se vade iz ciluka, stavljaju se nove sisarke i svjeza voda te se cjelokupan postupak obnavlja. Teze, jace koze se gase tri nedelje, a lakse dvije.
Poslije toga se koze stavljaju na motke kako bi se prosusile, da budu polusuhe,zatim se saviju, a onda sijeku u "djonove po mustrama". Od jedne koze moze se izvaditi 20-25 pari djonova, a od okrajaka se pravi oputa, koja se upotrebljavala za izradu "siskara", opanaka.
Djonovi se ponovo vracaju u stavu, pa se slazu u veliko bure, i to sistemom po dva para unakrst. Izmedju djonova i po njima stavlja se sisarka, odnosno na 1000 pari 10-15 kg sisarke. Postupak stavljenja djonova traje takodje oko dvije-tri nedjelje.
Majstori su izradjivali razne vrste opanaka, a najcesce siskare, i to one jednostavne, sa peteljkama pozadi,zatim nesto kvalitetnije sa prosivenim kaiscom za skopcavanje, potom opanke sa marlama i sa polumarlama. Opanci sa marlama ili"smarlami" kako ih nazivaju opancari, imali su"sitan preplet" a izradjivali su se u Janji sve do 1922. godine.
Kupovali su ih imucniji stanovnici iz svih dijelova Semberije, a i oni iz "brdnih krajeva". Sa obzirom da su ovo kvalitetniji opanci, cijena im je bila visa i oko 1920. godine kretala se od 45 do 50 dinara. Ti opanci su posebno bili prakticni prilikom obavljanja poljoprivrednih radova i odlaska u lov.
1922.godine u Bijeljinu se iz Sida doselio majstor Ziko Isakovic i poceo sa izradom opanaka kapicara, koji su imali kozni djon stavljen u sisarki, a gornji dio, kapica, bio je od tvornickog materijala.
Janjarci i Semberci ovakve opanke su nazivali svapski opanci. U to vrijeme janjarski i bijeljinski opancari nabavljaju prese sa valjcima pomocu kojih se presala koza i takva upotrebljavala za izradu okolice opanaka.
Kasnije su majstori poceli izradjivati gumene opanke kod kojih su korita,djonovi od gume, a okolica od koze.Poslije drugog svjetskog rata opancari su na otpadu kupovali sare od vojnickih cizama i cipela, pa su od njih pravili lica za opanke.
Danas jedan par opanaka staje oko 150-200 dinara. Zenski opanci su nesto jeftiniji, a djeciji se vec poodavno ne izradjuju.
Od opancarskog alata i pribora navescemo sledece: krivi nozevi i boda,noz sa dvije ostrice,sila,ostro i tupo,drveni kalufi razlicitih velicina koje su izradjivali kolari, a kalufi za kapicare kupovani su u Virovitici,drvena kasika kojom su se navlacili siskari, farkes drveni, kojim se ukrasavao sitni preplet,zeljezni nakovanj kovacke izrade, a kasnije tvornicke,cekic i klijesta zvane falcange, klini tvornicke izrade zvani teks, predjice ,nitne i tezga izradjena od drveta za kojom je sjedio opancar.
Prevozna i transportna sredstva
Prilikom prevozenja drva, sijena, stajskog gnojiva i drugog upotrebljavala su se kola sa cetiri tocka a i saonice. U njih su se uprezali volovi i konji. Saonice su se upotrebljavale po snijegu, a i ljeti kada se prevozila olajna repica, jer se na taj nacin manje "obije".
Glavni dijelovi saonica su: taslaci, nozice, stupci, pracijep. Taslaci su prirodno krivi, a ima ih i rezanih, koji su vjestacki povijeni. U svakom taslaku usadjene su po dvije nozice, koje su povezane jastucima. Prilikom prevozenja stajskog gnojiva saonice su se opremale na taj nacin sto im se stavljao pod i stranice od dasaka. Postojale su i saonice bez nozica ; taslaci su im bili spojeni sa dva jastuka, a upotrebljavale su se za prevoz kamena. Osim ovih , za prevozenje tereta upotrebljavale su se saonice koje su se zvale stile.
Z prevoz tereta i transport dobara upotrebljavala su se i kola sa cetiri tocka zvana "teljige"u koja se mogao uprezati jedan konj i onda su ta kola sa rukunicama, a kad su se uprezala dva konja, onda su to kola sa rudom. Ovakava kola mogu se rastaviti na prednji dio prednji trap i zadnji dio zadnji trap. Prednji dio upotrebljavao se za prevoz trupaca. Glavni sastavni dijelovi prednjeg i zadnjeg trupa su osovina, stupac i srcanik. Prednji i zadnji trap povezani su srcanicom,dugim oblim drvetom.
Glavni dijelovi tocka su:glavcina, palci i naplatci. Dio osovine na koju je tocak nasadjen zove se rukavac a klincic koji cuva tocak da ne spadne ima vise naziva, kao sto su tulija, kapakcivija i civija.
Osovina i rukavac su od zeljeza. Promjer tockova kretao se od 85-110 cm, prednji tockovi i kod volovskih i kod konjskih kola su kraceg promjera za 10 cm od promjera zadnjih tockova. Ograda konjskih kola sastoji se od produznih stranica, lotri, i poprijecnih, saraga. Lotre su spojene stupcem posebno povijenom rucicom, lijevcom. Prilikom prevozenja kukuruza u klipu, bundeva, krompira i sl., uz lotre sa unutrasnje strane plele su se i ljesice od vrbovog pruca. Dimenzije lotri su: duzina 200-300cm i visina 55 cm.
Dimenzije saraga su 90x65x100 cm. Upotreba kola sa lotrama pocela je u Janji posle drugog svjetskog rata. Preko rijeke Janje u samom mjestu postoje dva mosta, ali se preko ove rijeke prelazi i gazom, i to onda kada je nizak vodostaj. To cine pojedini domacini koji imaju njive sa druge strane rijeke. Prelaz preko rijeke Drine obavljao se, a i danas se obavlja, skelom. Prije drugog svjetslog rata skelu je odrzavao jedan privatnik, a poslije je bila u posjedu preduzeca "Drina". Danas je opet drzi privatnik. Skelom se koriste najvise poljoprivrednici koji imaju jos ponesto zemlje na desnoj obali rijeke.
Na ime prevoza skelom za zaprezna kola danas se naplacuje 20 dinara u oba pravca, a jedan dinar za govece. Zemljoradnici imaju popust.
Prevoz i transport dobara rijekom Drinom obavlja se i ladjama zvornikusama, a i splavarenjem.
Ladjama su uglavnom prevozili sljive, zob i orahove trupce u Brcko.
Na ladji je bilo uvijek pet ljudi: cetvorica su veslala a jedan je bio na domenu, kormilu, i on se zvao domendzija.
Uz Drinu se nije moglo veslati, jer je rijeka prilicno brza, pa su tri covjeka morala uzvodno uz obalu vuci ladju pomocu katarke visoke sest metara, jedan je oturao od obale, a jedan je bio na kormilu.
Na ladji je bila sagradjena koliba, a u njoj je bilo ognjiste na kojemu su ladjari pripremali jelo.
Janjarci su se bavili i splavarenjem, ali su u tome bili vicniji zvornicki splavari. Zbog toga su Janjarci na splavu uvijek bili zadnjaci, a prednjaci na prednjem dijelu splava, bili su zvornicki splavari.
Trgovina
Viskovi poljoprivrednih proizvoda omogucavali su trgovinu. U nasem izlaganju o poljoprivredi, kao i o transportu dobara Drinom receno je da su stanovnici Janje prodavali suhe sljive,kukuruz, psenicu, a danas prodaju uglavnom povrce. Ranije, poljoprivredne proizvode, vukle su i kirdzije, konjskim kolima u Zvornik, Vlasenicu, Srebrenicu, Brcko i Novi Sad, a bilo ih je koji su isli cak u Skoplje i tamo ih prodavali.
U austrougarskom, kao i u periodu izmedju dva svjetska rata mjesni trgovci su kupovali viskove poljoprivrednih proizvoda, pa su ih onda preprodavali.
Isto tako, kupovali su i neke proizvode domace radinosti, npr., obicni bez,svilu obicnu, a i sehriju pa i herir i preprodavali u svojim ducanima. Danas u Janji postoji zelena i drvena pijaca. Na zelenoj pijaci prodaju se uglavnom poljoprivredni proizvodi, i to svakim danom, a najvise petkom i nedjeljom.
Na drvenoj pijaci prodaju se"cjepanice" od bagremovog, cerovog, bukovog i hrastovog drveta koji se upotrebljavaju za ogrev.
Nosnja
Narodnu nosnju u ovom naselju mozemo pratiti od kraja turske uprave. Kako je Janja jos u tursko doba bila kasaba, u narodnim nosnjama, bez obzira na nacionalnu pripadnost, osjeca se jak orijentalni uticaj.
Ova pojava karakteristicna je za stanovnistvo BiH kako za ono po vecim gradovima, tako i za ono po varosicama, sto konstatuje i Z. Culic.
Materijali za vecinu haljetaka izradjivani su u domacoj radinosti, a mnogi su i kupovani po ducanima kod trgovaca.
Muslimanska narodna nosnja
-Zenska nosnja- U ljetnom periodu zene su nosile kusulju, gace, decermu i papuce. Materijal za kosulje bio je bez od cetena uzveden vuletom, deblji pamucnim koncem. Kosulje su bile duge do povise clanaka sa sirokim rukavima i s izrezom oko vrata. Izrez oko vrata i rukavi su okerani svilenim koncem, a sa donje strane kosulja je porubljena. Oko pojasa zene su se opasivale isprevijanom maramom. Gace su se sile od nesto grubljeg beza, oko pojasa vezivale su se uckurom, a nogavice su do ispod koljena i vezane pacalukom sasivenim od beza.
Preko kosulje nosile su se decerme od samaladze, a skopcavale su se sa tri do cetiri puceta. Ovaj haljetak sile su terzije, a i same zene, i to tako sto prodjedjaju na ruke. Starije zene nosile su decerme plave boje, a mladje su se odlucivale za crvenu. Ljeti su se nosili i jeleci od basme postavljeni pamukom.
Na glavi su nosile kupovnupovezacu, aspurliju, crvene boje i sade bez ukrasa. Po povezaci dodje i samija, koja se veze ispod vrata. Starije zene nosile su i kapu od vune, ili od vuleta, koju stavljaju na tjeme, onda po kapi vezu pletenice, zatim aspurliju, pa onda debelu samiju. Vjerovalo se da bez te kape nije sahi klanjati, nije ispravno obavljati vjersku molitvu. Prilikom obavljanja kucnih poslova, samije se ne vezu, nego im se krajevi zabace na glavu, a kad se neko od muskih pojavi, zene ih brze-bolje ponovo vezuju. Prilikom odlaska u goste zene su noslile feredze od crnog stofa. Ovaj haljetak su sile terzije.
U periodu izmedju dva svjetska rata, osim feredze, pocinje se nositi i zar; zene su ga morale nositi cim napune 17 godina. Zimi su se nosile i dimije, koje se bitno razlikuju od danasnjih. Sivale su se od basme, imale su dosta sirok tur i uske nogavice. Prilikom obavljanja kucnih poslova tur se zadjene za pojas.
Inace ovaj haljetak u Janji poceo se nositi od 1918. godine. U zimskom periodu zene su nosile i koporane od basme, duge do pojasa, sa uskim i malo razrezanim rukavima. Preko koporana nosile su hrku, od stofa, koja je sa unutrasnje strane nalagana, postavljena pamukom sitno prosivenim, a s prednje starne imala je "peseve",koji se prebace jedan preko drugog pa se onda skopcaju.
U svecanim prilikama nosile su se i svilene kosulje, a preko njih anterije, ciji se rukavi zavrnu da se vidi svilena kosulja, koja je dobro okerana.
U vezi s tim prica se kako je neka zena u Janji isla na pir, te kako nije imala dobru kosulju, nije htjela ni rucati, jer se bojala da joj se ne vidi nekvalitna kosulja. Kad se rucak zavrsio, odmah je otisla kuci, uzela je prelu da suce svilu i tada sama sebi govorila:
Predi, vezi , mlada Terlihana,ne vidjela
jucerasnjeg hala, dje ostade gladna
kod pilava
Izmedu dva svjetska rata zene i djevojke su masovno pocele nositi bluze od kupovnog platna. U ovom periodu djevojke su se opasivale kolanima sasivenog od plisa teget i kahvaji boje. Kolani su se skopcavali srebrnim paftama. Osim toga one su se kitile strukama dukata,cihlibarom, merdzanima, biserima i dr. Na glavi su nosile fesice, i to uncar, potkicen biserom, i pocelicu potkicenu dukatima.
Druga polovina fesica bila je pokrivena samijom.
I na kraju da kazemo da su zene , osim koznih papuca, koje su na prednjem dijelu bile povijene u vidu kljuna, u svecanim nosile i zute kozne cizme, a prilikom obavljanja poljoprivrednih radova opanke vrce od sirove govedje koze,
-Muska nosnja-Prije su muskarci ljeti nosili kosulje i gace od tkanog beza. Kosulju su nosili preko gaca, a opasivali su se crvenim tkanim pojasem od vune. Preko kosulje nosili su fermen od cohe ukrasen gajtanom.
Kasnije, pocele su se nositi i caksire od kupovnog platna crne boje.
Na glavi su nosili fes, a stariji ljudi i culah, oko kojeg su omotavali turban, vuneni sal plave boje.
U svecanim prilikama na nogama su se noslile kozne jemenije, a prilikom obavljanja poljoprivrednih poslova vunene carape i vrce, opanci izradjeni od sirove govedje koze.
Zimi su se nosile suknene caksire i gunj crne boje, a oko pojasa kozni silah, u koji se stavljao duhan i pribor za pusenje, noz i kratka puska.
U svecanim prilikama zimi su se nosile dolame od cohe sa pesevima, ukrasenim gajtanom, a za svaki dan, pamuklija sasivena od kupovnog platna i postavljena pamukom.
U periodu izmedju dva svjetska rata bila je prava rijetkost da sebi sasije pantalone.
Danas je starinska muska nosnja izobicajena, jedino se jos kod starijih ljudi moze viditi pokoji haljetak.
Srpska nosnja
Srpske porodice u Janji bavile su se uglavnom trgovinom i zanatstvom, sto se svakako odrazilo i na nacin odijevanja.Materijal za izradu haljetka je uglavnom kupovni, a nacin krojenja je tipicno gradski.
U ljetnom periodu zene su svakodnevno nosile dimije, kosulje , jeleke i gace, a na nogama papuce odnosno lakane cipele.
Dimije su sivene od delinai batista, a kosulje od tkanog beza uzvedenog vulom ili svilom i ispod vrata su razrezane, a okolo su imale jaku od sifona. Preko kosulje su se nosili jeleci od svile, uglavnom krem boje. Sprijeda se jelek nije skopcavao, a bio je ukrasen zlatom. Gace su od pamucnog beza sa turom i nogavicama, koje su se vezivale ispod koljena. Na glavi zene su nosile fesic crvene boje.
U zimskom periodu nosile su dimije od debljeg stofa, a kad izidju iz kuce zene se ogrnu zimskim salom od vune braon i teget boje.
U svecanim prilikama ljeti su se nosile haljine i libade, a zimi jos i bunde.Haljine su sivene od stofa najcesce zelene boje, a sprijeda su ukrasene lihtijom svilom sa tresnom(poprecna traka izradjena od svile)., a pri dnu tresnom i sujtasom. Oko vrata imale su visoku jaku ukrasenu svilenim riscem.
Zene su se opasivale ezderom, pojasom srebrnim i pozlacenim. Preko kosulje nosila se libada od bordo plisa ukrasena zlatom sa sirokim i bogato ukrasenim rukavima.
Na glavi se u svecanim prilikama nosio fesic ukrasen dukatom ili biserom, a oko njega su se omotavale pletenice, koje se svezu baresom, upredenom tankom svilom. Zimi se nosila bunda, od plisa ili somota, dugacka do koljena. Oko vrata imala je pelc, a postavljena je krznom.
Opisana nosnja odrzala se sve do 1914. godine, a od tada se pocinju nositi siroke suknje i bluze. Jedino se libada zadrzala do 1925. godine.
Bluze su se sile od svile,puplina i podletina. Sprijeda su otvorene i zakopcavale su se patentima. Rukavi su im iz dva dijela: gornji dio je siri i "ima volan"od cipke, a donji je uzi. Oko vrata je ukrasena finom klepkanom cipkom. Suknje su bile siroke i duge do pete. Uglavnom su se sile na glokne od jake svile, triko svile. Ispod haljine nosile su se kosulje bez tregera i rukava, a bilo ih je i sa rukavima.
Mlade zene su nosile sesire od tila, starije se povezivale maramama od krepsatina, a nosile su se i stofane marame braon i crne boje. Na rukama su nosile i stofane rukavice.
-Muska nosnja sastojala se od fesa, caksira, kosulje, fermena, koporana, gunja kratkog i dugog, vunenih carapa, , koznih jemenija i cizama.
Caksire su sivene od atlasa. Kosulje su duge do ispod pojasa, imale su jaku od sifona, a rukavi su zavrsavali taslama. Preko kosulje u ljetnom periodu , oblacio se i fermen sasiven od atlasa. Ovaj haljetak je bez rukava i nije se skopcavao. Zimi se nosio koporan sa rukavima sasiven od teget cohe i ukrasen gajtanom. Sprijeda je bio otvoren, a skopcavao se kovcama. Po koporanu se nosio zimski fermen sasiven od cohe. I u ljetnom periodu se nosio koporan, ali je bio sasiven od atlasa. Ponekad bi see kad je prohladno nosio i kratki gunj. Dugi gunj se nosio iskljucivo zimi:Sasiven je od sukna braon boje i postavljen krznom a krzno je bilo i oko vrata. Na glavi su muskarci nosili crveni fes sa crnom kicankom. Opisana muska nosnja odrzala se u Janji sve do 1925. godine a od tada pocinje se nositi alafranjgo nose se kupovna odijela a na glavi sesir.
Ishrana
Struktura ishrane stanovnistva Janje bila je svakako ovisna o ekonomskom stanju porodice.
Ranije su bila tri uobicajena obroka: rucak rano ujutru, uzina oko 12 casova i vecera kad se smrkne.
U noci,nocom, kad je sijelo, prisutnima se iznosi sir, kajmak, suho meso, orasi, suhe sljive i drugo, a to se naziva pavecerak.
U patrijahalnim domacinstvima posebno je objedovalo muskinje, a posebno zenskinje a posebno djeca.
Sjedalo se za sofru i svi su jeli iz jednog suda.
Najcesce su u ishrani bila prisutna sledeca jela: proha, rjedje pogaca i somun, pite(kljukusa,razljevusa,ustipita,zeljanica,cora i maslenica), pura, grah, tarhana, bungurpilav, juhkani pilav, kalja, cufteta i drugo.
Od slatkih jela pripremala se halva, rasedija,slatke pite(posadjusa i nabrnjaca), hosaf, sutlija, kadaif,lutme i drugo.
Od mlijecnih proizvoda upotrebljavan je sir torotan,zarc, suseni sir, mlacenica, kajmak,buter i kiselo mlijeko.
Od voca se pravio pekmez, najcesce od sljiva i jabuka, a i od dudova. Od jabuke se pravilo i sirce a od krusaka tursija.
Od povrca najvise se upotrebljava grah,kupus i luk, a u manjoj mjeri samonikli paradajz sljivo.
Od alkoholnih pica do drugog svjetskog rata kod srpsog stanovnistva najvise se upotrebljavala rakija.
Kod muslimanskog stanovnistva gostima se obavezno nudi kafa i serbe.
Kvalitetnija i raznovrsnija jelapripremana su prilikom vjerskih praznika, obavljanja poljoprivrednih radova i kad dodju musafiri gosti.
Narodni obicaji
Obicaji na podrucju Janje su tradicionalni i u ovom obliku odrzali su se sve do prije drugog svjetskog rata, a u nesto izmjenjenom obliku odrzavaju se i danas.Podaci o obicajima prikupljeni su od starijih kazivaca, kod kojih se jos uvijek zadrzalo dosta termina, opisa pojava i izvorne gradje.
Obicaji kod rodjenja djeteta
Kad zena zatrudni, onda se krije od svekra. Bilo je zena koje su radjale 10-tero do 12- tero dijece. Kad se zena porodi, ne smije izlaziti iz kuce 40 dana. Kad se suse pelene, ne smije zamrknuti, a ako se to ponekad desi onda se one prenose preko vatre nekoliko puta. Dijete se ne smije nikada ostaviti samo.
Ako majka mora da izadje iz kuce, djetetu pod jastuk stavlja makaze ili noz. U vezi s tim vjerovalo se da tada vile ne mogu zamjeniti djete. U djeciji jastucic stavlja se muhur,zapis, na kapu rubija sitan novac, a stavlja se i na rame radi uroka.
Kad se dijete rodi onda mu baba, nena reze pupak. Odrezana pupcana vrpca se opere, osusi i ostavi u seharu. Tako je nena radila sa pupcanicom svakog djeteta koje se rodilo za njenog zivota. U vezi s ovim, vjerovalo se da ce se djeca paziti kad se pupcanici sastave.
Ako se dijete rodi u kosuljici, ona se opere i osusi, pa se prisije na djeciju odjecu da dijete bude jako i hrabro.
Zenidbeni obicaji kod Muslimana
Mladici i djevojke sastajali su se petkom na merajama zatim na sijelima, a i tamo gdje bude serbe. Stariji ljudi sastajali su se pred kahvama i pred dzamijom , i tom prilikom bi se begenisavali i ugovarali da se sprijatelje, odnosno da ozene sina ili udaju kcerku. U prosnju djevojke ide neko od vruce familije i nosi amanet (prsten,mindjuse).
Ako djevojka pristane, a obicno je tako i bivalo, proscima se iznese serbe. Tom prilikom roditelji se medjusobno dogovore kada ce doci svatovi. Obicno se po mladu kretalo petkom navece. U mladinoj kuci svatovi popiju serbe i veceraju, a zatim neko iz obliznje familije mladu izvodi.
Obicaj je da je posipaju bombonama kada prelazi preko svoga kucnog praga. Ulazeci u kola, mlada skida svoje papuce, ostavlja ih pored kola, a oblaci druge, koje su donijeli iz mladozenjine kuce. Mladu prati "obikusa"(obicno je to sredovjecna zena).
Svatove zakite pescirima i cevretima. Peskirima se zakite i konji koji voze kola, a oni koji voze fijaker zakite se catkijama kupovnim platnom. Kad se u mladozenjinoj kuci docuje da idu svatovi, uzdurisu se pripreme ibrici puni vode, pogaca i musaf.
Zatim se prostre bijeli bez po merdevinama,stepenistu i po ganjku, hodniku kuda treba da prodje mlada.
Na prvi merdevinac",stepenicu, stave se dva ibrika i kad mlada prolazi, treba da ih prevrne. Pred kucom mladoj dadnu musaf da ga stavi pod desni pazuh, a na pragu kuce stoji mladozenja i ona mu se provlaci ispod desne ruke. Zatim njih dvoje ulaze u sobu, i to mladozenja prvi, a mlada za njim. U sobi obadvoje uzmu malo meda, pa mladozenja izlazi, a mlada ostaje. Tada joj ulaze zene, a ona ih ljubi u ruku.
Tako kad zene popiju serbe, ulazi svekrva i mlada je zagrli i poljubi.
Kasnije mladu uvedu u svekrovu sobu, ona ga poljubi, a on je daruje prstenom i dukatom. Glavno serbe traje dva do tri dana i tada se najvise igra i svira. U ponedeljak dolaze ascije, zene koje dobro znaju gotoviti jelo. One dobiju od mlade dar, a plati im se i u novcu.
Kad ascije kazu da se zapilavilo onda nastaje pilav.
Utorak se pozovu dvije sofre, momaka i mladih ljudi, a oni daruju asciju novcem. Tog dana jedna od ascija se posalje da saziva jendjeluk. U srijedu su jendjije za sofrom, na koju se iznosi corba dolma, baklava,burek, cevap i sutlija. U stvari, iznose se dva suda slanog jela i jedan slatka. Kad se servira sutlija, mladu izvedu u drugu sobu gdje je smjesteno ruho i trazi ono sto joj je najpotrebnije da se obavi kna.
Knu pripreme zakuhaju ascije u bakrenom ledjenu. Prilikom knenja mladu povale na dusek i tada joj dvije djevojke kniju ruke, a dvije noge. Sve dok radnja traje, cetvero djece drze upaljene svijece, koje kad se mlada oknije, gase ascije.
Za vrijeme knenja mlade pjeva se korologa ustvari, to je nacin pjevanja i igranja u kolu od sest ljudi, a moze ih biti i vise, koji zagrljeni pjevaju dvojica po dvojica i tako redom dok svi ne iskolaju. Korologa je glasila:
Poreza se Ema materina po zlu mjestu po malome prstu.
Mi igrasmo i pjevasmo, ascibacu prepjevasmo.
Daruj nama nase kolo, nase kolo pomalehno,
jenu pitu i pogacu,jenu pitu nabrnjacu,
Ascibaso, falo nasa
Kako se vidi iz ove pjesme, momci pripjevavaju samo kuharici. Ovakav nacin pjevanja naziva se korologa, a ova je pribiljezila Ljuba Simic.
Autor navodi da u Janji, prilikom knenja mlade, momci dva i dva, a moze ih biti 10 i vise, hodaju pred kucom uokrug sa desna na lijevo i pripjevavaju kuharici.
Posle toga, pjevaju se i druge pjesme, a najvise becarac. Kad se zavrsi kna, mladi se na ruke i noge stavljaju kese od crvene basme, pokriju je jorganom, a pokraj nje stavljaju musko dijete. Mlada tako polezi oko 15 minuta, onda je ascija podize i opere joj noge i ruke.
U cetvrtak se zove pilav; zene se pozivaju danju, a muskarci uvece.Tada se mecu sofre, a kad bude vrijeme jaciji, onda dva covjeka odvedu mladozenju u dzamiju gdje se odnese i serbe.
Po povratku iz dzamije mladozenja prvi put spava sa mladom.
Sutradan ih ascije bude.
Dusek ne smije niko spremati dok svekrva ne vidi musemu. I istog dana se zove sofra, poziva se na maslanicu, jer, pored drugih jela, obavezno bude i ovo.
Tada mladu daruje svekrva i bliza famelija, a i ona njih onim sto je donijela u ruhu.
Svadbeni obicaji kod Srba
Nacin prosnje, prosevine davanje amaneta,boscaluka, dogovaranje o svadbi, izvodjenje mlade iz kuce, angazovanje ascije , slicni su kao i kod muslimanskog stanovnistva, pa cemo se zato zadrzati na nekim detaljima koji nam govore o razlikama u ovim obicajima.
Kod srpskog stanovnistva svadbe su se zakazivale za nedjelju ili uoci nekog vjerskog praznika. Istina, svadba nije smjela biti za vrijeme posta, nego samo prije ili poslije.U svatovima se pojavljuje kum i kuma, a prilikom izvodjenja mlade iz kuce stave joj u cipelu srebrnu paru.
Tada mladu predaju djeveru a onda se pocne sa pjesmom:
Odbi se biser grana jorgovana,
ko lijepa......od svoje majke.
Od mladine kuce ide se pravo na vjencanje, koje se obavljalo u crkvi, a zatim mladozenjinoj kuci.
Na ulazu u mladozenjinu kucu mladoj dadnu dva senisna hljeba, zatim musko dijete nakonjce,koje mlada ljubi, okrece ga oko sebe i daruje kosuljom.
Prvu noc sa mladom spava djever, koji je ujutro oceslja i preda mladozenji.
Kod siromasnijih svadba je trajala dan ili dva, a kod bogatih i nedjelju dana.
ZAKLJUCAK
Prilikom pisanja ovog rada narocito se vodilo racuna o tome da se u njega unese sto vise originalne gradje iz Janje, kao i sa sireg podrucja koje joj gravitira.
U odnosu na ostala naselja u BiH , Janja je nastala relativno kasno. No, sa obzirom na Pecevijin podatak, moglo bi biti da je ovo naselje postojalo i ranije.
Tradicija o porijeklu porodica dobro su se odrzale,i to narocito na one koje se odnose na migratorna kretanja iz Srbije, a to potvrdjuju i istorijski podaci.. Isto tako, kad je rijec o porijeklu, konstatovano je da su tokom citavog turskog perioda pojedinacno ili u manjim grupama doseljavale porodice iz podmajevickih sela,srednjeg i gornjeg Podrinja, Hercegovine, Crne Gore i drugih podrucja. Veca doseljavanja sa podrucja Srebrenice i Vlasenice, karakteristicna su za period poslije drugog svjetskog rata, motivisana su ekonomskim razlozima.
U narodnoj privredi ratarstvo i povrtlarstvo su najzasupljeniji. Vocarstvo je takodje zastupljeno, ali su se u proslosti daleko vise uzgajale sljive i orasi.Prerada voca i objekti za susenje su u opadanju.
Stocarstvo je malobrojno i u opadanju. Govedarstvo je nazastupljenije u Janji, a svinjogojstvo u ostalim dijelovima ispitivanog podrucja.
Danas se u ovom podrucju osjecaju snazni uticaji savremenog nacina obrade zemlje(primjena umjetnih gnojiva, traktori, vrsalice). Poteskocu u intenziviranju poljoprivredne proizvodnje predstavlja usitnjen posjed, a i nedostatak radne snage. Tradicionalno zanatstvo u Janji je nestalo, iako jos uvijek pokoji kovac ili kolar vrse odredjene opravke i sitnije usluge. Transportna i prevozna sredstva sa volovskom i konjskom zapregom su u opadanju. Umjesto drvenih kola , masovno su u upotrebi spediteri, kola sa gumenim tockovima.
U proslosti je u Janji bila najzastupljenija seperusa i kuca u japiju. Od privrednih objekata najzastupljeniji su cardaci za smjestaj kukuruza i psenice.
U narodnim nosnjama, narocito zenskog muslimanskog stanovnistva, zadrzalo se dosta starinskih elemenata(dimije i bluza) ali su sve cesci dijelovi savremene nosnje.
Prema prikupljenim podacima, zakljucujemo da se u zenidbenim obicajima zadrzalo dosta starinskih elemenata, i u nacinu njenog obavljanja, a i u terminologiji.
Kada je rijec o dosadasnjem razvoju drustvene privrede, i pored dosta velikih napora, nisu postignuti ocekivani rezultati.
Sa obzirom da je Janja izrazito poljoprivredno podrucje, uglavnom dijeli sudbinu poljoprivrede, sto je uz niz teskoca, kako sire tako i lokalne prirode, moralo ostaviti traga na ukupan razvoj naselja a i njegovog stanovnistva. Ovakvoj situaciji doprinijela je i rijeka Drina odronjavanjem kvalitetnih oranicnih povrsina.
Predstavnici drustvene privrede u Janji(RO Promet, OOUR Drina, OOUR Usluge, OOK-a Podrinje, UPI Distributivni centar, i OOUR Ugostiteljstvo i turizam) novembra 1977. godine imali su ukupno 271 uposlenog radnika.
Po stepenu privrednog razvoja Janja spada u izrazito nerazvijena podrucja, sto se najbolje vidi iz podataka da je nacionalni dohodak po glavi stanovnika iznosio 550 dinara. U cilju poboljsanja takvog stanja izgradjena je fabrika susenog povrca, a planirana je izgradnja klanice ciji bi dnevni kapacitet bio 50 grla krupne i 200 grla sitne stoke.
|
www.janja-bih.at zadržava sva prava ovog teksta
|
|
|
 |
|
 |
|
Pocetak:
Korisno:
Za Članove:
O Nama
Ova stranica je posvecena svima kojima je Janja u srcu a Drina u venama! Za više informacija možete nas kontaktirati na